O rozkoszach wszelakich... Od przyjemności do ekstazy w kontekstach kultury

Z okładki :

STROMATA ANTHROPOLOGICA

Greckie słowo stromata oznacza kobierzec, składający się z wielkiej obfitości wielorakich, wielobarwnych detali, które jednak zawsze są wielką, wspaniałą kompozycją o trudnym niekiedy do odnalezienia wzorze.
Historia kultury również układa się w taki wzorzysty kobierzec rzeczy ludzkich; wiele w nim elementów odwiecznych, wiele też nowości. Niekiedy niełatwo określić ich źródła i pierwotne sensy, bo kultura chroni wszystko to, co w niej się kiedykolwiek pojawia, dodając tylko wiele odmiennych znaczeń, wpisując dawne znaki, symbole, motywy w nowe konteksty. Tomy serii „Stromata Anthropologica" są opowieścią o zmieniających się znaczeniach, o trwałości i przyrastaniu sensów, mają być narracją o człowieku i kulturze. Są opowieścią-kobiercem o tradycji, o znakach, o naszym wspólnym świecie.


Ze wstępu do tomu 1 serii [fragment] :

Stromata anthropologica

Jeden z uczestników naszego seminarium poświęconego zwierzętom w historii kultury, specjalista od antyku prof. Sylwester Dworacki powiedział, że do tego, co próbujemy robić w trakcie naszych spotkań, najlepiej pasowałoby określenie stromata anthropologica. Opowieści prezentowane przez kolejnych referentów, rozmo­wy nimi inspirowane, pomysły na uzupełnienia, dostrzeżone pominięcia itd. tworzą coś na kształt - jak to nazywali Grecy - wielobarwnego kobierca, układając się w mozaikę mieniącą się znaczeniami.
To nie jakieś miscellanea, lecz ciągle układa­na narracja o świecie, człowieku i kulturze.

Taka jest intencja, z jaką powołaliśmy nasze seminaria i serię wydawniczą: opowie­dzieć o historii kultury oglądanej przez historię mieniących się znaczeniami detali. Nie mamy jeszcze dla nich dobrej zbiorczej nazwy, bo jej przyjęcie musiałoby oznaczać zgodę na określoną opcję metodologiczną albo w jakiś sposób zawężać historyczny obszar, po jakim chcemy wędrować. Te detale przecież to niekiedy elementy codzienne­go, praktycznego życia, które bywają też symbolami, motywami, toposami. Mogą zmieniać znaczenia — choć literalnie i ikonograficznie zdają się być wciąż tym samym — w zależności od dyskursu, w ramach którego się znajdą. Jednorożec może być przed­miotem opisu w kategoriach historii naturalnej, może pojawić się wśród religijnych alegorii i wymagać alegorezy do pojęcia jego znaczeń.
Jest też jednorożec alchemików, heraldyków i medyków, poszukujących cudownych remediów. Może być jednorożec nacechowany erotycznie, może być wspaniałym stworzeniem fantasy czy dziecięcą pluszową przytulanką... Jest więc i zwierzęciem widywanym gdzieś w odległych krainach, należy do mitologicznego zwierzyńca, wymaga klucza alegorycznego, kiedy indziej trzeba odwołać się do języka hermetycznego... Opowiedzieć jego historię to opo­wiedzieć o wędrówce badacza pośród znaczeń, które pojawiają się i funkcjonują w różnych typach refleksji. Mamy nadzieję, że takie wędrowanie posłuży do budowa­nia modelu historii kultury, który będzie mógł wiele wyjaśniać, jednocześnie spra­wiając satysfakcję uczestnikom tego przedsięwzięcia i czytelnikom kolejnych książek...

Z notatki wydawniczej :

Kolejny tom serii „Stromata Anthropologica” poświęcony jest tym razem kwestiom przyjemności i rozkoszy.
Uczucia: rozkosz, przyjemność, ekstaza to temat fascynujący, jednocześnie niezwykle pojemny i pomimo upływu czasu i zmian zachodzących w kulturze wciąż aktualny, co wydaje się zrozumiałe, bo jak dawniej, tak i dziś ludzie pragną doznawać rozkoszy, dawać i doświadczać przyjemności, przeżywać ekstazę.
Uczucia te były niemal od zawsze wdzięcznym tematem literackim, chętnie podejmowanym przez mistrzów pióra, ale i grafomanów.
Stanowiły też inspirację dla szerokiego grona artystów. Bywały przedmiotem rozważań przeróżnych badaczy, naukowców, etyków, psychologów, filozofów, teologów, kaznodziejów, moralistów… Wciąż jednak temat nie wydaje się być wyczerpany, dlatego też warto go podjąć raz jeszcze, tym bardziej że może się on stać przedmiotem badań przedstawicieli przeróżnych dyscyplin naukowych.
Ze względu na szeroki zakres materiału oraz charakter interdyscyplinarny pozycja jest adresowana do badaczy historii kultury i literatury, do wykładowców i studentów dyscyplin humanistycznych, a także do szerokiego grona odbiorców interesujących się zagadnieniami dziejów kultury.

SPIS TREŚCI :

Wprowadzenie do przyjemności... (Katarzyna Łeńska-Bąk)

Franciszek M. ROSIŃSKI — Przyjemność i rozkosz w ujęciu biblijnym

Janusz TAZBIR — Wrogowie zbytku jako szkodliwej rozkoszy

Krzysztof Piotr SKOWROŃSKI — Wybrane koncepcje cielesności w filozofii i kulturze w kontekście rozważań o przyjemności i rozkoszy

Krystyna MODRZEJEWSKA — Erotyczne rozkosze w literaturze francuskiej XX wieku (M. Proust, A. Gide, M. Houellebecq)

Irena JOKIEL — Patrick Süskind, czyli o przyjemnościach płynących z lektury Pachnidła

Joanna ZAGOŻDŻON — Majestat i królestwo bogini Rozkoszy w utworach Mikołaja Reja

Ewa KOSOWSKA — „Melancholikom dla rozrywki...", czyli przyjemność czytania

Jolanta ŁUGOWSKA — O rozkoszach płynących z czytania. Obrazy lektury w powieściach dla młodzieży Małgorzaty Musierowicz

Mateusz SZUBERT — O „przyjemności" chorowania

Andrzej SYROKA — Po przyjemność do apteki

Dorota ŚWITAŁA-TRYBEK — Kiedy przyjemność przestaje być przyjemnością. O leczeniu kaca

Lidia PRZYMUSZAŁA — „Łate na łate bić, a gorzołke pić!" Śląska leksyka i frazeologia bachiczna

Agata STRZĄDAŁA — Wino, upojenie i oświecenie. Topos przyjemności alkoholu w mistycznej poezji Orientu

Anna KACZMAREK — Od kromki czarnego chleba do gargantuicznego obżarstwa: przyjemności stołu w „powieściach robotniczych" Emile'a Zoli

Katarzyna ŁEŃSKA-BĄK — Post w odczuciu wiernego: zakaz, obowiązek, ograniczenie przyjemności...?

Małgorzata IŻYKOWSKA — „Dużo roztomajtych maszkietów". Rozkosze Ślązaka w opowieściach ludowych

Jacek GRĘBOWIEC — Rozkosze zemsty, rozkosze podniebienia. O niecodziennej kontaminacji motywów w powieści Jo Kyung-ran Smak języka

Tomasz ROKOSZ — O tych, którzy znaleźli kwiat paproci - studium rozkoszy nocy świętojańskiej

Wojciech KĘDZIERZAWSKI — Populizm, władza i przyjemność - studia kulturowe a etos akademii

Magdalena SZALBOT — Zabawki dorosłych, czyli przyjemności życia codziennego

Elżbieta NIEROBA — Popkultura - grzeszna przyjemność? Status muzeum wobec procesu popkulturyzacji

Magdalena SZTANDARA — (Nie)przyjemne praktyki codzienności. Rzeczy wyrzucanie

Piotr JEZIERSKI — Kadry rozkoszy. Erotyczny detal, pornograficzny total - w wybranych dziełach komiksu europejskiego

Michał RAUSZER — Społeczna krytyka czy młodzieżowy eksces? Punk, G.G. Allin i rozkosze kontestacji w perspektywie lacanowskiej

Mateusz DĄSAL — Przyjemność współodczuwania - przeżycie flow w widowiskach kulturowych

Bartosz MAŁCZYŃSKI — Ekstaza poznania. O słuchaniu muzyki według Zbigniewa Bieńkowskiego