Polska w Nowym Jorku. Idee, spory, nadzieje emigracji politycznej w latach 1940-1990 - Wiesława Piątkowska-Stepaniak

Z notatki wydawniczej :

Książka poświęcona jest emigracji politycznej działającej w nowojorskiej metropolii. To naukowe opracowanie ukazujące jedno z najbardziej znaczących emigracyjnych centrów politycznych. Jego charakterystykę wspomagają m.in. przykłady działań ludzi w tym środowisku wybitnych.
Z indywidualnej perspektywy – jak założyła autorka – wyraźniej widać idee i koncepcje polityczne ich twórców i zwolenników, jaśniej rysują się także cele organizacji tworzących się w czasie wojny oraz po jej zakończeniu. Lepiej też rozumiemy, dlaczego tak ważne okazało się przekonanie o społecznym obowiązku wobec ojczyzny i rodaków wpojone pokoleniu międzywojennego dwudziestolecia. Przez pryzmat osobistych doświadczeń lepiej też dostrzegamy piętrzące się przed tą generacją bariery będące wypadkową emigracyjnych okoliczności i zwykłych polskich przywar.
Przeszkody te jednak tworzyły przede wszystkim ówczesne reguły obowiązujące w wewnętrznej i zagranicznej polityce Stanów Zjednoczonych, a emigranci uznawali działania tego mocarstwa za fundament, na którym opierały się globalne relacje międzynarodowe.

Monografia nie ma charakteru stricte historycznego. Opis dokonany z pozycji politologa i prasoznawcy – na ile jest to możliwe – uzmysławia fakt, że nieliczna, niezwykle ambitna grupa przedstawicieli politycznej emigracji, targanych często wątpliwościami, ale głęboko przekonanych o konieczności wszelkich możliwych starań na rzecz niepodległości kraju, decydowała o sukcesie licznych inicjatyw, niepozwalających zapomnieć o „sprawie polskiej” i wpisujących ją w szerszy kontekst polityki amerykańskiej, a tym samym światowej.

Czytelnik otrzymuje obszerną rozprawę, opatrzoną bogatym słowniczkiem biograficznym (ponad 50 haseł) działaczy nowojorskich oraz archiwalnymi zdjęciami dokumentującymi pracę organizacji społecznych i politycznych.

Emigracyjne życiorysy, dokonania i niepowodzenia przedstawione w prezentowanym tomie są niekiedy „jak wykłady historii lub legendy o prawdziwych ludziach” idących tajemniczą drogą z rządowych gabinetów, wojskowych szeregów, podziemnych organizacji, łagrów, obozów na salony wielkiej polityki. Wielu tam znalazło miejsce do realizacji swoich marzeń o niepodległej Ojczyźnie. Jeśli wziąć pod uwagę niewielką liczebność tego środowiska, to można powiedzieć za poetą, że byli to ludzie mierzący siły na zamiary.


Z obwoluty :

Przedstawiona mi do opinii praca zasługuje na uznanie. Powodem jest zarówno jej tematyka (historia emigracji politycznej w Nowym Jorku w okresie powojennym jest stosunkowo słabo znana), jak i pomysł. Autorka zdecydowała się na analizę przedsięwzięć i poglądów w mieście, które stanowiło centrum emigracyjnej aktywności w Stanach Zjednoczonych, zastrzegając, że jej praca nie pretenduje do miana „całościowego i kompleksowego omówienia nowojorskiego środowiska".
Ma być raczej - co deklaruje Autorka - ilustracją postaw, analizą dyskusji i opisem podejmowanych przezeń działań. Praca powstała na podstawie szerzej niewykorzystanych materiałów archiwalnych, dzięki czemu traktuje o sprawach dotychczas nieznanych lub znanych jedynie powierzchownie.

[Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Rafała Habielskiego z Uniwersytetu Warszawskiego]


Profesor Wiesława Piątkowska-Stepaniak należy do znanych i uznanych badaczy Polonii w Stanach Zjednoczonych.
Temat to niezwykle istotny. Stany Zjednoczone po II wojnie światowej stały się supermocarstwem i przywódcą wolnego świata, zdolnym do powstrzymania ekspansji radzieckiej. [...] Wybór tematu jest [...] doskonały, porusza bowiem problematykę nie w pełni opracowaną i mało znaną nawet w kręgu historyków czasów najnowszych.
Przedłożona do oceny rozprawa jest bogato udokumentowana. Profesor W. Piątkowska-Stepaniak przeprowadziła solidną kwerendę archiwalną, przede wszystkim w instytucie Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku, a także w Archiwum „Nowego Dziennika". Wykorzystała prasę polską wydawaną w Stanach Zjednoczonych, a także - w miarę potrzeb - prasę amerykańską. Odwołała się do dokumentów publikowanych oraz wspomnień, dzienników etc. Ogromny jest zestaw literatury przedmiotu. [...] Należy z uznaniem podkreślić, że lekturę ułatwia doskonały język [...]. Dobrze się czyta uwspółcześnione wstępy do niektórych rozdziałów.

[Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Janusza Farysia z Uniwersytetu Szczecińskiego]


SPIS TREŚCI :

Wstęp

Rozdział I. Niechciani w Londynie

Pomoc starej Polonii
Obraz z prasy
Imigranci imigrantom
Człowiek instytucja

Rozdział II. Z Nowego Jorku do niepodległości i demokracji w Polsce

Zwrot ku Ameryce
Jaka emigracja jest potrzebna
Polityka z „Nowego Dziennika”

Rozdział III. Dylematy narodowców

Własne fundusze
Wspólna praca polityczna
Instytut Romana Dmowskiego w Stanach Zjednoczonych

Rozdział IV. Federaliści nad Hudson River

Polski Instytut Naukowy – kuźnia elit
Związek Polskich Federalistów w USA
Źródła idei ZPF
Działania konsolidacyjne
Credo federalistów po latach

Rozdział V. Skarb Narodowy łączy i dzieli

Spory o zgodę
Dwa skarby, mniej pieniędzy
Rodakom z pomocą

Rozdział VI. „Mały ONZ”, czyli Zgromadzenie Europejskich Narodów Ujarzmionych

Cenny ACEN
Stefan Korboński u steru

Rozdział VII. Głos wolny wolność wspomagający

Wolna Europa w Nowym Jorku
Skromne początki
„Gadanie do Radia”
Spory o „polską sprawę”
Radio w raporcie

Zakończenie

Aneks
Słowniczek biograficzny
Wykaz źródeł i literatury
Wykaz skrótów użytych w pracy
Indeks nazwisk
Summary