Spółki akcyjne Górnego Śląska i Śląska Cieszyńskiego i ich papiery wartościowe (do 1945 r.) - Michał Tomasz Wilczek

SŁOWO WSTĘPNE :

Książka, którą mają Państwo przed sobą stanowi pewnego rodzaju przewodnik po spółkach akcyjnych Górnego Śląska oraz Śląska Cieszyńskiego od połowy XIX w., kiedy powstawały pierwsze z nich, do 1945 r., kiedy ostatnie uległy likwidacji. Górny Śląsk na ówczesnej mapie gospodarczej Europy stano­wił obszar wyjątkowy. Rozwój przemysłu na tym terenie oraz towarzyszący mu rozwój spółek akcyjnych przedstawiono w rozdziale zatytułowanym Kilka faktów...
Spółki akcyjne, zwłaszcza w XIX w., powstawały z majątków pry­watnych przedsiębiorców, którzy w pewnym momencie prowadzonej działal­ności nie byli w stanie unieść ciężaru jej finansowania, dlatego rozdział Kilka nazwisk... poświęcono przybliżeniu wiodących postaci tego procesu.

Informacje o spółkach akcyjnych przedstawiono zgodnie z pewnym schematem, który wymaga wyjaśnienia.
Pierwszą informacją jest nazwa, pod którą była rejestrowana spółka akcyjna.
Wyznacza ona miejsce spółki w książce. Je­żeli spółka działała w zaborze pruskim lub austriackim podano jej nazwę w ję­zyku niemieckim i polskie tłumaczenie. Jeżeli działała pod zaborami, a następ­nie w Polsce podano jej nazwę niemiecką i polską. Spółkę, która rozpoczęła działalność w Polsce umieszczono pod polską nazwą.
W przypadku spółek istniejących zarówno pod zaborami, jak i w Polsce o miejscu spółki w książce decydowała polska nazwa. Kolejne informacje w schemacie przedstawiającym spółki dotyczą daty uruchomienia przedsiębiorstwa (lub okresu jego działalno­ści) oraz daty utworzenia spółki akcyjnej.
Rozróżnienie to wynika z faktu, że duża część przedsiębiorstw dopiero po wielu latach istnienia przekształcała się w spółki akcyjne. Następnie podano miejsca rejestracji oraz siedziby spółki, a także informacje dotyczące kapitału akcyjnego. Historia firmy, będąca kolej­nym elementem opisu prezentowanych spółek, w niektórych przypadkach obej­muje okres dłuższy niż czas istnienia spółki.
Dotyczy to najczęściej okresu funk­cjonowania przedsiębiorstwa przed utworzeniem spółki akcyjnej, ale również losów powojennych (te zaznaczono pochyłym drukiem).
Schemat opisu spółki kończą nazwiska osób, które albo wywarły znaczący wpływ na spółkę, albo tworzyły w określonym czasie jej zarząd lub radę nadzorczą.
Osoby, których nazwiska oznaczono gwiazdką szerzej przedstawiono w rozdziale Kilka na­zwisk...
Jeżeli zaprezentowano papier wartościowy emitowany przez określoną spółkę, to do opisu spółki dołączono opis jego emisji.

Papiery wartościowe śląskich spółek akcyjnych są trudne do zdobycia.
„Walec historii", który niejeden raz przetoczył się przez ten region, spowodował zniszczenie wielu dokumentów oraz rozproszenie papierów wartościowych.
Cześć akcji i obligacji przepadła nieodwracalnie.
Przygotowując książkę korzy­stano z różnych źródeł. Informacje uzyskane w wyniku kwerendy po śląskich archiwach uzupełniono danymi z innych źródeł.
Papiery wartościowe repro­dukowane w książce pochodzą z kolekcji autora, o ile w opisie nie zaznaczono inaczej.
Wykorzystywane źródła podano w nawiasach kwadratowych, a ich spis zamieszczono na końcu książki.

Autor ma świadomość niekompletności opracowania. Nie udało się opi­sać wszystkich spółek akcyjnych, zwłaszcza działających pod zaborami. Informacje o zamieszczonych spółkach nie zawsze są pełne.
Istnieje więc koniecz­ność kontynuowania pracy nad problematyką spółek akcyjnych Górnego Śląska i Śląska Cieszyńskiego i emitowanych przez nie papierów wartościo­wych.
Można mieć nadzieję, że niniejsza praca stanowi dobry krok we wła­ściwą stronę.


SPIS TREŚCI :

SŁOWO WSTĘPNE

KILKA FAKTÓW...

KILKA NAZWISK...

SPÓŁKI AKCYJNE

Agrar und Commerzbank A.G. (Bank Rolny i Komercyjny S.A.) [ Katowice ]

Alsthom, Societe Generale do Constructions Electriques et Mecaniques [ Katowice ]

Automobil — OMNIBUS A.G. [ Katowice ]

Baildon S.A. [ Katowice ]

Bank Polsko-Rumuński S.A. w Katowicach

Bank Śląski S.A. w Katowicach

Bank Zagłębia S.A. w Katowicach

Bank Ziemski S.A. w Katowicach

Berghütte Berg- und Hüttenwerks-Gesellschaft (Koncern Górniczo-Hutniczy) [ Cieszyn ]

Bergwerksverwaltung Oberschlesien G.m.b.H. Der Reichswerke Hermann Göring (Zarząd Górnośląskich Kopalń Rzeszy Hermann Göring) [ Katowice]

Bielska Fabryka Pasów Pędnych S.A.

Bielsko-Bialska Spółka Elektryczna i Kolejowa S.A.

Bielsko-Bialski Browar Akcyjny S.A.

Bleierz Bergwerk Gut Glück bei Michalkowitz (Kopalnia Rudy Ołowiu Gut Glück koło Michałkowic) [ Michałkowice ]

Bogumińskie Towarzystwo Akcyjne Domów Składowych [ Nowy Bogumin ]

Bogumińskie Zakłady Chemiczne S.A. [ Nowy Bogumin ]

Borsig Kokswerke A.G. (Zakłady Koksownicze Borsiga) [ Zabrze ]

Borsigwerke A.G. (Zakłady Borsiga) [ Zabrze ]

Brevillier i A. Urban Synowie T.A. dla Fabrykacji Śrub i Wyrobów Kutych [ Ustroń ]

Browar Obywatelski S.A. Tychy

Budak, Górnośląska Budowlana S.A. [ Katowice ]

Cehape, Centrala dla Handlu i Przemysłu T.A. [ Katowice ]

Centra, S.A. dla Zawodu Cukierniczego i Piekarskiego w Katowicach

Ceres S.A. dla Produktów Chemicznych [ Brzezie koło Rybnika ]

Concordia-Import-Eksport S.A. [ Katowice ]

Consolidierte Redenhütte A.G. (Skonsolidowana Huta Redena S.A.) [ Zabrze ]

Cukrownia Chybie S.A.

Czechowice S.A. Przemysłu Elektrycznego

Czernickie Towarzystwo Węglowe S.A. [ Niewiadom Górny (pow. rybnicki) ]

Czuday S.A. Fabryka Porcelany [ Bykowina ]

Deges S.A. Katowice

Deichsel Adolf Drahtwerke und Seilfabriken A.G. (Fabryka Lin i Drutu A. Deichsel S.A.) [ Zabrze ]

Deutsch Oberschlesische Zink Industrie A.G. zu Berlin (S.A. Przemysłu Cynkowego Niemieckiego Górnego Śląska w Berlinie)

Donnersmarckhütte, Oberschlesische Eisen- und Kohlenwerke A.G. (Huta Donnersmarck – Górnośląskie Zakłady Hutniczo-Górnicze S.A. [ Zabrze ]

Drzewo Kopalniane S.A. [ Katowice ]

Dyckerhoff i Widmann S.A. [ Katowice ]

Edeka T.A. – A.G. [ Katowice ]

Eintrachthütte A.G. (Huta Zgoda) [ Świętochłowice ]

Eksploatacja S.A. dla Handlu i Przemysłu [ Katowice ]

Elektroporcelana S.A. [ Katowice ]

Elektrownia Bielsko-Biała S.A.

Elewator S.A. Wyroby Mosiężne i Odlewnia Stali w Katowicach

Fabryka Chemiczna dawniej Carl Schaff & Co S.A. [ Katowice ]

Fabryka Kwasu Węglowego Rommenhöller A.G. [ Rybnik ]

Fabryka Wyrobów Emaljowanych i Metalowych S.A. w Bielsku

Fapa, Fabryka Wyrobów Papierowych i Kartonaży S.A. Czechowice

Ferrocarbon S.A. T.A. dla Przemysłu i Rolnictwa [ Katowice ]

Ferrohandel S.A. [ Katowice ]

Ferrometal S.A. Towarzystwo Żelazno-Metalowe [ Katowice ]

Ferrum S.A. [ Katowice ]

Fink M. i Ska. S.A. dla Przemysłu Naftowego [ Katowice Ligota ]

Florian, Huta Żelaza i Stali [ Świętochłowice ]

Francusko-Polskie Towarzystwo Kolejowe Śląsk-Bałtyk S.A. [ Warszawa ]

Fürstlich Plessische Bergwerks A.G. (Kopalnie Księcia Pszczyńskiego) [ Katowice ]

Galmei u. Bleierz Bergwerk Friedrich Wilhelm bei Groß Dombrowka (Kopalnia Rudy Cynku i Rudy Ołowiu Friedrich Wilhelm) [ Groß Dombrowa ]

Gasaccumulator S.A. [ Łaziska Górne ]

Gasanstalt Zabrze A.G. (Zakład Gazowy S.A.) [ Zabrze ]

Gastronomja S.A. [ Królewska Huta ]

Gazownie Górnośląskie S.A. [ Katowice ]

Gewerkschaft Castellengo-Abwehr (Gwarectwo Castellengo-Abwehr) [ Gliwice ]

Gewerkschaft cons. Neue Victoria (Gwarectwo Nowa Wiktoria) [ Bytom ]

Giesche Fabryka Porcelany S.A. [ Katowice ]

Giesche S.A. Katowice

Godulla S.A. [ Chebzie ]

Goleszowska Fabryka Portland-Cementu T.A. w Goleszowie [ Goleszów ]

Górnicza i Hutnicza S.A. [ Cieszyn ]

Górnośląska Fabryka Celulozy i Papieru S.A. [ Mikołów ]

Górnośląska Fabryka Kabli i Rur Izolacyjnych Izola S.A. [ Katowice ]

Górnośląska Garbarnia i Fabryka Pasów Transmisyjnych T.A. Mochala [ Lisów ]

Górnośląska Hurtownia Piwa i Wódek S.A. [ Katowice ]

Górnośląska Wytwórnia Chemiczna, dawniej F. Reichelt, S.A. [ Katowice ]

Górnośląska Wytwórnia Wagonów i Maszyn S.A. [ Katowice ]

Górnośląski Bank Handlowy T.A. w Bytomiu

Górnośląskie T.A. dla Budowli Przemysłowych [ Katowice ]

Górnośląskie T.A. dla Przemysłu Drzewnego [ Chebzie ]

Górnośląskie T.A. dla Przemysłu Drzewnego [ Tarnowskie Góry ]

Górnośląskie Tow. Budowlane S.A. w Hajdukach Wielkich

Górnośląskie Zakłady Drzewne S.A. [ Lubliniec ]

Górnośląskie Zjednoczone Huty Królewska i Laura, Spółka Akcyjna Górniczo-Hutnicza w Katowicach

Gräflich Schaffgotsche Werke (Hrabiowskie Zakłady Schaffgotschów) [ Bytom, Gliwice ]

Gwarectwo Waterloo [ Katowice ]

Gwarectwo Węglowe Charlotte [ Katowice ]

Hanka Górnośląska Fabryka Czekolady i Cukrów S.A. [ Siemianowice / Huta Laury ]

Helena S.A., Huta Szkła [ Katowice ]

Henckel Montan S.A. [ Tarnowskie Góry ]

Huta Bismarcka S.A., Huta Batory S.A. [ Wielkie Hajduki, później Chorzów ]

Huta Pokój. Śląskie Zakłady Górniczo-Hutnicze S.A. [ Friedenshütte, obecnie Ruda Śląska ]

Huta Żelaza Silesia S.A. w Paruszowicach

Jedność S.A. [ Brzeziny ]

Karol Korn Budowlana S.A. [ Bielsko ]

Katowicka Spółka Akcyjna dla Górnictwa i Hutnictwa

Katowicki Bank Związkowy S.A.

Kattowitzer Buchdruckerei und Verlag S.A.

Kolej S.A. [ Katowice ]

Konsum Górniczo-Hutniczy S.A. [ Tarnowskie Góry ]

Konsum Spożywców S.A. w Nowej Wsi

Konsum Verein S.A. [ Katowice ]

Kopalnia Węgla Kamiennego „Antonsglück” (Szczęście Antoniego) S.A. w Katowicach

Kopalniak S.A. dla Przemysłu Drzewnego [ Katowice ]

Kötz H., Nast. S.A. Fabryka maszyn, kotłów i Odlewnia żelaza, później Fabryka Maszyn i Kotłów Parowych T.A. Mikołów

Königs- und Bismarckhütte A.G. (Spółka Hut Królewskiej i Bismarcka)

Królewsko-Hucka Gazownia S.A.

Książęce Browary S.A. w Tychach

Księgarnia i Drukarnia Katolicka S.A. [ Katowice ]

Las S.A. [ Ruda Śląska ]

Lenko S.A., Zakłady Przemysłowe Włókiennicze [ Bielsko ]

Lignoza S.A. Wszelkie Materiały Wybuchowe i Środki Zapalnicze w Katowicach

Ligota S.A. [ Katowice ]

Międzynarodowy Bank Handlowy S.A. w Katowicach

Mikeska Fr., Górnośląski Przemysł Spirytusowy S.A. [ Rybnik ]

Mikołowskie Zakłady Metalurgiczne S.A.

Monier S.A. Przedsiębiorstwo Budowlane dla Prac Podziemnych, Nadziemnych i Żelazo-Betonowych [ Katowice ]

Moritzhütte A.G. für Bergbau- und Hüttenbetrieb (Spółka Huta Moritza dla Potrzeb Górnictwa i Hutnictwa) [ Bytom ]

Naftamin S.A. dla Przemysłu Naftowego [ Katowice ]

Natronag S.A. Fabryka Celulozy i Papieru w Kaletach

Niemojewski S.W., Fabryka Papieru i Wyrobów z Papieru S.A., później S.W. Niemojewski Fabryka Papieru i Tektury S.A. w Bielsku

Oberschlesische A.G. für Kohlenbergbau (Górnośląska Spółka Akcyjna dla Kopalń Węgla)

Oberschlesische A.G. für Steinkohlenbergbau in Orzesche (Towarzystwo Akcyjne Kopalni Węgla w Orzeszu)

Oberschlesische Bank A.G. in Kattowitz (Bank Górnośląski S.A.) [ Katowice ]

Oberschlesische Bierbrauerei A.G. vormals L. Haendler (Browar Górnośląski S.A., dawniej L. Haendler) [ Zabrze ]

Oberschlesische Discontobank A.G. (Górnośląski Bank Dyskontowy S.A.) [ Rybnik, Królewska Huta ]

Oberschlesische Eisenbahn A.G. (Towarzystwo Kolei Górnośląskiej)  [ Wrocław ]

Oberschlesische Eisenbahnbedarfs A.G., Oberbedarf (Górnośląska S.A. Potrzeb Kolejowych) [ Wrocław, Friedenshütte, później Gliwice ]

Oberschlesische Eisenindustrie A.G. für Bergbau und Hüttenbetrieb, Obereisen (Górnośląski Przemysł Żelazny dla Potrzeb Górnictwa i Hutnictwa, Obereisen [ Gliwice ]

Oberschlesische Hydrierwerke A.G. (Górnośląskie Zakłady Wodorkowe) [ Blachownia Śląska ]

Oberschlesische Kleinbahnen und Elektrizitäts Werke A.G. (Górnośląskie Kolejki i Zakłady Elektryczne S.A. [ Katowice ]

Oberschlesische Kokswerke & Chemische Fabriken A.G., Oberkoks (Górnośląski Zakład Koksowniczy i Fabryka Chemiczna S.A. [ Berlin ]

Oberschlesische Stickstoffwerke A.G. (Fabryka Związków Azotowych w Chorzowie)

Oberschlesischerbankverein A.G. (Górnośląski Bank Związkowy S.A. w Królewskiej Hucie)

Oberschlesische Zinkhütten A.G (Górnośląska Huta Cynku S.A.) [ Katowice ]

Obersky Arnold S.A. [ Katowice ]

Oehringen Bergbau A.G. (Spółka Górnicza Oehringen)

Ołów, Towarzystwo Przemysłowe Jung i Lindig S.A. [ Strzybnica ]

Ornontowitzer Aktiengesellschaft für Kohlen- und Eisen- Produktion zu Berlin (Ornontowicka S.A. dla Produkcji Węgla i Żelaza w Berlinie

Pieckafel S.A., Fabryka Pieców Kaflowych [ Katowice ]

Piotrowicka Fabryka Maszyn S.A. [ Katowice ]

Polski Bank Odrodzenia S.A. w Katowicach

Polski Powszechny Bank Kredytowy S.A. w Katowicach

Polsko-Holenderska S.A. dla Przemysłu i Handlu [ Bielsko ]

Powszechne Towarzystwo Budowlane S.A. w Katowicach

Preussag. Preussische Bergwerks- und Hütten A.G. (Pruskie Zakłady Górnicze i Hutnicze S.A.) [ Berlin ]

Preußengrube A.G. (Kopalnia Prusy)

Prymas T.A. Fabryka Kawy Słodowej [ Tarnowskie Góry ]

Przemysł Żelazny Jäkla S.A. [ Frysztat ]

A. Rapaport i Synowie S.A., Fabryka Sukna i Towarów Modnych [ Bielsko ]

Rechte-Oder-Ufer-Eisenbahn A.G. (Towarzystwo Kolei Prawego Brzegu Odry)

Redenshütte A.G. für Bergbau Eisenhüttenbetrieb und Koksfabrikation (Spółka Huta Redena dla Potrzeb Górnictwa Hutnictwa Żelaza i Fabrykacji Koksu) [ Berlin ]

Rix S.A. [ Katowice ]

Rudzkie Gwarectwo Węglowe [ Ruda Śląska ]

Russische Eisenindustrie A.G. (Rosyjskie T.A. Przemysłu Żelaznego [ Gliwice ]

Rybnickie Gwarectwo Węglowe S.A. [ Berlin, Radlin, Katowice ]

Rybnickie Zakłady Tekstylne S.A.

SAM S.A. Münstermann [ Katowice ]

Schaffgotsch Bergwerks G.m.b.H (Zakłady Schaffgotschów) [ Gliwice ]

Schlesinger L., Fabryka Czekolady i Cukierków S.A. [ Katowice ]

Schlesische Bergwerks- und Hütten A.G., Schlesag (Spółka Śląskich Kopalń i Hut Schlesag) [ Bytom ]

Schlesische Bergwerks und Hütten A.G., Vulcan (Spółka Śląskich Kopalń i Hut Vulcan) [ Gliwice ]

Schlesische Elektrizitäts und Gas A.G., Sewag (Śląska Elektryczność i Gaz S.A.) [ Gliwice ]

Schlesische Hütten- Forst- und Bergbau- Gesellschaft, Minerva (Śląska Spółka Hutniczo-Leśno-Górnicza, Minerwa) [ Wrocław ]

Schlesische Kleinbahn A.G. (Śląskie Kolejki S.A.) [ Bytom, Katowice ]

Sigma Górnośląska Fabryka Farb S.A. [ Wełnowiec ]

Silarbor, Przemysł Dzrewny S.A. [ Katowice ]

Silesia S.A. Zakłady Górnicze [ Dziedzice ]

Silesia, Górnośląska Fabryka Tytek i Torebek S.A. [ Tarnowskie Góry ]

Silesia S.A. Towarzystwo Ubezpieczeń [ Bielsko ]

Simens-Plania für Elektroindustrie A.G. Rattibor (obecnie Zakłady Elektrod Węglowych S.A.)

S.I.M.P.E.R. Włosko-Polskie Towarzystwo Górnicze Rybnik S.A.

Skarboferm, Polskie Kopalnie Skarbowe na Górnym Śląsku, Spółka Dzierżawna S.A. [ Katowice ]

Spółka Spożywcza T.A. [ Świętochłowice ]

Steinkohlen Bergwerk Auguste Hedwig bei Gieraltowitz (Kopalnia Węgla Auguste Hedwig w Gierałtowicach)

Szarla i Szymański T.A. [ Królewska Huta ]

Śląska Fabryka Szkła w Orzeszu

Śląska Hurtownia Włókiennicza S.A. [ Katowice ]

Śląski Bank Eskontowy w Bielsku

Śląski Bank Komercyjny S.A. w Bielsku

Śląski Bank Przemysłowy S.A. w Bielsku

Śląski Bank Tranzytowy S.A. w Katowicach

Śląski Przemysł Cynkowy S.A. [ Mikołów ]

Śląski Zakład Kredytowy S.A. w Bielsku

Śląskie Kolejki S.A. [ Katowice ]

Śląskie Kopalnie i Cynkownie S.A. [ Lipiny ]

Śląskie Zakłady Elektryczne S.A. (od 1933) Ślązel [ Katowice ]

Śląskie Zakłady Graficzne i Wydawnicze Polonia S.A. [ Katowice ]

Światło. Przemysł Graficzny S.A. [ Bielsko ]

Świt S.A. Przemysłowo-Handlowa S.A. w Cieszynie

T.A. dla Budowy Kopalń i Szybów [ Królewska Huta ]

Tarnoferm. Polska Huta Skarbowa Ołowiu i Srebra w Strzybnicy, Spółka Dzierżawna S.A.

Tarnowitzer A.G. für Bergbau und Eisenhütten-Betrieb (Tarnogórska Spółka dla Potrzeb Górnictwa i Hutnictwa Żelaza)

The Henckel von Donnersmarck Beuthen Estes Limited [ Londyn ]

The Hugonhütte Chemical Works Ltd. [ Tarnowskie Góry ]

Thonet-Mundus, Polskie Fabryki Giętych Mebli S.A. w Bielsku

Towarzystwo Eksploatacyjne Kopalni Polska S.A. w Małej Dąbrówce

Unia S.A. dla Przemysłu Jutowo-Lnianego w Bielsku

Vacuum Oil Company S.A. [ Czechowice ]

Vereinigte Deutsche Nikel-Werke S.A., vormals Westfälisches Nikel Walzwerk Fleitman, Witte & Co., Metallabteilung Paruszowice

Vereinigte Königs- und Laurahütte A.G. (Górnośląskie Zjednoczone Huty Królewska i Laura S.A. [ Berlin ]

Vereinigte Oberschlesische Hüttenwerke A.G., Oberhütten (Zjednoczone Górnośląskie Zakłady Hutnicze, Oberhütten) [ Gliwice ]

Verkehrsbetriebe Oberschlesien A.G., VBO (Górnośląski Zakład Komunikacyjny S.A.) [ Gliwice ]

Walcownie Metali S.A. Dziedzice

Waleska Kopalnia Węgla S.A. w Łaziskach Średnich

Whole-Worth S.A. [ Katowice ]

Wilhelmsbahn A.G. (Kolej Wilhelma)

Wirek Kopalnie S.A. [ Chebzie ]

Wspólnota Interesów Górniczo-Hutniczych S.A. [ Katowice ]

Zachodnio Czeskie Górnicze T.A. Gorzyczki

Zagajski Mieczysław, Towarzystwo Handlowo-Przemysłowe S.A. [ Katowice ]

Zakłady Braci Poremskich S.A. [ Roździeń-Szopienice ]

Zakłady Elektro S.A.

Zakłady Hohenlohego S.A. [ Wełnowiec ]

Zakłady Impregnacyjne S.A. [ Katowice ]

Zakłady Mücke-Melder S.A. [ Frysztat ]

Zamkowe Zakłady Przemysłowe S.A. [ Cieszyn ]

Zamułka S.A. [ Katowice ]

Zjednoczone Towarzystwo Przemysłu Drzewnego Wschód S.A. [ Katowice ]

Zjednoczone Zakłady Materiałów Wybuchowych i Azotu S.A. [ Łaziska Górne ]


ŹRÓDŁA

INDEKS NAZWISK

Ostatni egzemplarz z wyczerpanego nakładu z niewielkim magazynowym uszkodzeniem (zadarciem) narożnika przedniej okładki !