Zatargi, waśnie, konflikty w perspektywie historycznej i kulturowej

Z okładki :

STROMATA ANTHROPOLOGICA

Greckie słowo stromata oznacza kobierzec, składający się z wielkiej obfitości wielorakich, wielobarwnych detali, które jednak zawsze są wielką, wspaniałą kompozycją o trudnym niekiedy do odnalezienia wzorze.
Historia kultury również układa się w taki wzorzysty kobierzec rzeczy ludzkich; wiele w nim elementów odwiecznych, wiele też nowości. Niekiedy niełatwo określić ich źródła i pierwotne sensy, bo kultura chroni wszystko to, co w niej się kiedykolwiek pojawia, dodając tylko wiele odmiennych znaczeń, wpisując dawne znaki, symbole, motywy w nowe konteksty. Tomy serii „Stromata Anthropologica" są opowieścią o zmieniających się znaczeniach, o trwałości i przyrastaniu sensów, mają być narracją o człowieku i kulturze. Są opowieścią-kobiercem o tradycji, o znakach, o naszym wspólnym świecie.

Ze wstępu do tomu 1 serii [fragment] :

Stromata anthropologica

Jeden z uczestników naszego seminarium poświęconego zwierzętom w historii kultury, specjalista od antyku prof. Sylwester Dworacki powiedział, że do tego, co próbujemy robić w trakcie naszych spotkań, najlepiej pasowałoby określenie stromata anthropologica. Opowieści prezentowane przez kolejnych referentów, rozmo­wy nimi inspirowane, pomysły na uzupełnienia, dostrzeżone pominięcia itd. tworzą coś na kształt - jak to nazywali Grecy - wielobarwnego kobierca, układając się w mozaikę mieniącą się znaczeniami.
To nie jakieś miscellanea, lecz ciągle układa­na narracja o świecie, człowieku i kulturze.

Taka jest intencja, z jaką powołaliśmy nasze seminaria i serię wydawniczą: opowie­dzieć o historii kultury oglądanej przez historię mieniących się znaczeniami detali. Nie mamy jeszcze dla nich dobrej zbiorczej nazwy, bo jej przyjęcie musiałoby oznaczać zgodę na określoną opcję metodologiczną albo w jakiś sposób zawężać historyczny obszar, po jakim chcemy wędrować. Te detale przecież to niekiedy elementy codzienne­go, praktycznego życia, które bywają też symbolami, motywami, toposami. Mogą zmieniać znaczenia — choć literalnie i ikonograficznie zdają się być wciąż tym samym — w zależności od dyskursu, w ramach którego się znajdą. Jednorożec może być przed­miotem opisu w kategoriach historii naturalnej, może pojawić się wśród religijnych alegorii i wymagać alegorezy do pojęcia jego znaczeń.
Jest też jednorożec alchemików, heraldyków i medyków, poszukujących cudownych remediów.
Może być jednorożec nacechowany erotycznie, może być wspaniałym stworzeniem fantasy czy dziecięcą pluszową przytulanką...
Jest więc i zwierzęciem widywanym gdzieś w odległych krainach, należy do mitologicznego zwierzyńca, wymaga klucza alegorycznego, kiedy indziej trzeba odwołać się do języka hermetycznego... Opowiedzieć jego historię to opo­wiedzieć o wędrówce badacza pośród znaczeń, które pojawiają się i funkcjonują w różnych typach refleksji. Mamy nadzieję, że takie wędrowanie posłuży do budowa­nia modelu historii kultury, który będzie mógł wiele wyjaśniać, jednocześnie spra­wiając satysfakcję uczestnikom tego przedsięwzięcia i czytelnikom kolejnych książek...


SPIS TREŚCI :

Świat konfliktem stoi… Wprowadzenie (Katarzyna Łeńska-Bąk)

Konflikty w leksykalnym i pragmalingwistycznym dyskursie

Anna GOMÓŁA — Waśnie, zatargi, konflikty – rekonesans leksykalny
Jacek GRĘBOWIEC — Grzeczność z konfliktem w tle. Rekonesans pragmalingwistyczny

Konflikty w życiu codziennym

Wojciech KĘDZIERZAWSKI — Konflikt, walka, znaczenie: codzienność jako obszar kulturowego oporu
Franciszek M. ROSIŃSKI — Wojna i pokój w tradycyjnych społecznościach na Nowej Gwinei
Grzegorz STUDNICKI — Konflikt o konflikt… czyli o sporze wokół upamiętnienia generała Josefa Šnejdárka
Wojciech ŚLUSARCZYK — Konflikt ideologiczny w łonie Związku Zawodowego Farmaceutów Pracowników Rzeczypospolitej Polskiej (1919–1923) na podstawie materiałów z „Kroniki Farmaceutycznej”

Konflikty naukowe, badawcze dysputy i spory

Irena JOKIEL — Spory Boya-Żeleńskiego z profesurą (i nie tylko)
Katarzyna ŁEŃSKA-BĄK — Niekończące się spory o literaturę popularną
Jarosław BARAŃSKI, Wiesław MARCZAK — Julian Ochorowicz i jego konflikt idei
Bożena PŁONKA-SYROKA — Spór o model medycyny klinicznej w Europie (1750–1850): Francja, Austria i Prusy – odmienne warianty modernizacji
Andrzej SYROKA — Spory o priorytet odkryć naukowych na wybranych przykładach z historii medycyny i farmacji europejskiej

Konflikty w literaturze i filmie

Bogusław BEDNAREK — Konflikty w Żywotach świętych Piotra Skargi
Joanna ZAGOŻDŻON-ŁYSZCZARZ — Świadectwo kondycji ludzkiej w bestiariuszowych exemplach Mikołaja Reja i Marcina Bielskiego
Anna LEDWINA — Matka–córka: konflikt pokoleń w tekstach francuskich autorek XX stulecia
Jolanta ŁUGOWSKA — „Zwada” jako kategoria wewnątrz- i interkulturowego dyskursu (Na wysokiej połoninie Stanisława Vincenza)
Katarzyna KACZOR — Bez konfliktu nie ma opowieści – konflikt jako czynnik fabułotwórczy polskich opowieści fantasy na przykładzie Wiedźmina Andrzeja Sapkowskiego
Arkadiusz LEWICKI — Konflikty z Obcymi, czyli dlaczego Marsjanie zastąpili Indian

Noty o autorach