Psychologia rozwojowa, osobowości i zachowania człowieka - Kazimierz M. Czarnecki

Z Wprowadzenia [fragment] :

W istniejących na rynku wydawniczym (księgarskim) pracach z psychologii rozwojowej (rozwoju) dominują następujące, przykładowo tu podane tytuły: Rozwój dziecka (1961) i Rozwój młodzieży (1965) E. B. Hurlock. Psychologia rozwoju człowieka, M. Przetacznik-Gierowskiej i M. Tyszkowej (1996), tom 1. Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, pod red. M. Żebrowskiej (1979). Rozwój  psychiczny człowieka w ciągu życia, pod red. M. Tyszkowej (1998). Psychologia dziecka,  R. Vasta,  M.  M.  Haith, S. A. Miller (1995).
Psychologia rozwojowa, pod red. P. E. Bryanta i A. M. Colmana (1997). Rozwój człowieka, F. S. Turner, D. B. Helms (1999). Psychologia rozwoju człowieka, B. Harwas-Napierała i J. Trempała (2000 i 2002), tom 2 i 3. Psychologia rozwoju człowieka H. Bee (2004).

Łatwo zauważyć to, że w podanych tytułach prac brakuje terminów: „osobowość" i „zachowanie", które w treściach tych prac są bardzo często używane. Uznałem ten fakt, jako „przeoczenie, niedopatrzenie tego, że „osobowość" kształtuje się w procesie całożyciowego rozwoju człowieka, a jego zmieniające się „zachowanie" jest przejawem rozwoju. Dowodem powyższej uwagi jest np. to, że J. S. Turner i D. B. Helms, w swej pracy Rozwój człowieka 1999, wyróżnili aż osiem podrozdziałów poświęconych rozwojowi osobowości, a w rozdziale 1, s. 1-34 użyli osiem odmian terminu „zachowanie" („zachowania" - 18 razy, „zachowanie" - 13 razy, „zachowań" -6 razy, „zachowaniem"- 5 razy, „zachowaniu" - 4 razy, „zachowują się" - 2 razy, „zachowywały się" - 1 raz, „zachowaniach" - 1 raz). Wnioskuję, że sam termin „rozwój" jest bardzo szeroki (pojemny treściowo), gdyż powoduje stawianie pytań: „czyj rozwój?"; „jaki rozwój?", „rozwój czego?" Postanowiłem więc podać rozwinięty tytuł swojej pracy Przekonał mnie do tej decyzji m.in. Kenneth Martin, który we Wstępie do pracy: Psychologia, Abrahama P. Sperlinga (1995, s. 13) napisał tak: „Głównym przedmiotem psychologii jest ludzkie zachowanie - jego opis i zrozumienie". Całkowicie podzielam powyższy punkt widzenia i dlatego użyłem w tytule pracy terminów „osobowości" i „zachowania człowieka".

Zapłodnienie komórki jajowej kobiety, narodziny dziecka, dojrzewanie biologiczne i dorastanie społeczne młodzieży, dorosłość, starzenie się i śmierć to odwieczny, ale na ogół mało znany człowiekowi bieg jego życia. Dobrze jest zatem wiedzieć to: kim naprawdę jest człowiek?; jak się rozwija?; co i dlaczego w nim się zmienia?; co on zmienia wokół siebie?; jak poznaje otaczającą go rzeczywistość?; jak przeżywa i wartościuje poznawaną rzeczywistość?; jak się w tej rzeczywistości i sytuacjach życiowych zachowuje?; co zmienia w samym sobie?; jakie posiada zdolności, zainteresowania i motywacje do działania twórczego?; jak się kształtują jego przekonania światopoglądowe?; jakie wartości ceni i dlaczego?; jak planuje i realizuje swoje życie? Na postawione, przykładowe pytania staram się udzielić odpowiedzi w tej pracy, w kategoriach rozwojowych.

Psychologia rozwoju, osobowości i zachowania człowie­ka jest - jak sadzę - pierwszym tego rodzaju opracowaniem w polskiej literaturze psychologicznej.
Jego „nowością" jest opis i analiza głównych kategorii rozwojowych, jako ciągu przemian w danej sferze życia, tj. od poczęcia do jego kresu np.: rozwój biologiczny, psychiczny, społeczny. Oznacza to, że w pracy zrezygnowałem z opisów funkcji rozwojowych według kryterium wieku, jak np.: rozwój myślenia dzieci w wieku przedszkolnym, rozwój myślenia uczniów szkolnych; rozwój myślenia studentów; rozwój myślenia dorosłych.
Opis rozwoju myślenia człowieka jest przedstawiony „od jego początku do końca", jako jednolita kategoria - psychiczny rozwój, w której wiek życia jest tylko pomocniczym wyznacznikiem zachodzących w rozwoju zmian w myśleniu.
„Nowością" tej pracy jest również to, że na samym jej początku podano i opisano (w początkowych rozdziałach) „faktografię rozwoju człowieka", a dopiero w rozdziałach końcowych przedstawiono metodologiczno-teoretyczno-historyczne zagadnienia psychologii rozwoju, jako wyodrębnionej, samodzielnej nauki psychologicznej. Oznacza to, że Czytelnik najpierw poznaje konkretne informacje, a następnie informacje abstrakcyjne.
Sądzę, że takie ujęcie treści pracy - od szczegółów do ogółu i od faktów do teorii - jest łatwiejsze do studiowania.
Pozwala również na tworzenie się w świadomości Czytelnika pełnego obrazu psychologii całożyciowego rozwoju człowieka w ogóle oraz całożyciowego rozwoju poszczególnych kategorii, z uwzględnieniem zachodzących zmian wiekowych.

Każdy Czytelnik tej  pracy winien mieć na uwadze następujące pytania:

- co już „mam za sobą" (co wiem, co umiem, co przeżyłem, co zrobiłem, jakim doświadczeniem życiowym dysponuję?);
- co „mam w sobie" (czym dysponuję biologicznie - siła, zdrowie; psychicznie - mądrość, wiedza; społecznie - kontakty społeczne);
- co „mam przed sobą" (jakie mam plany życiowe i zawodowe oraz możliwości dalszego, pomyślnego rozwoju?).

Stałe myślenie o wymienionych pytaniach zdecydowanie ułatwia życie, rozwój i działanie każdemu człowiekowi, zwłaszcza młodzieży i dorosłym.

Dla Czytelników, - studentów tej pracy, którzy będą się przygotowywać do egzaminu z psychologii rozwojowej, osobowości i zachowania człowieka na końcu każdego rozdziału i podrozdziałów rozdziału 5 podałem specjalnie wyróżnione „podstawowe pojęcia", które trzeba znać i rozumieć ich zawartość treściową (jest ich 311) oraz zagadnienia kontrolne - „sprawdź swoją wiedzę" (jest ich 184), by można było skontrolować opanowane treści pracy.

W tekście całej pracy podane są nazwiska autorów i tytuły cytowanych prac, a to dlatego, by studenci mogli wykorzystać „prawo kojarzenia" treści łącząc w jedną całość nazwisko autora pracy z jej tytułem oraz cytowaną myślą przewodnią. Są to podstawowe informacje, potrzebne przy zdawaniu egzaminów: z przedmiotu studiów, licencjackiego, magisterskiego, czy doktorskiego...


SPIS TREŚCI :

WPROWADZENIE

1. PODSTAWOWE POJĘCIA

1.1. Ewolucjonizm
1.2. Człowiek
1.3. Życie
1.4. Zdrowie
1.5. Aktywność
1.6. Rozwój
1.7. Okresy rozwoju
1.8. Zmiany rozwojowe
1.9. Zadania rozwojowe
1.10. „Paradoks rozwoju"
1.11. Kategorie rozwoju
1.12. Osobowość
1.13. Zachowanie
Zapamiętaj pojęcia
Sprawdź swoją wiedzę

2. PRZEDMIOT, CELE, FUNKCJE I ZADANIA PSYCHOLOGII ROZWOJU

2.1. Przedmiot psychologii rozwoju
2.2. Cele psychologii rozwoju
2.3. Funkcje psychologii rozwoju
2.4. Zadania psychologii rozwoju
2.5. Miejsce psychologii rozwoju wśród innych nauk
2.5.1. Psychologia rozwoju wśród nauk biologicznych
2.5.2. Psychologia rozwoju wśród nauk społecznych
2.5.3. Psychologia rozwoju wśród nauk psychologicznych
2.5.4. Psychologia rozwoju wśród innych nauk o człowieku
Zapamiętaj pojęcia
Sprawdź swoją wiedzę

3. CZYNNIKI I WYZNACZNIKI ROZWOJU CZŁOWIEKA

3.1. Analiza terminów: „czynnik", „wyznacznik"
3.2. Podmiotowe uwarunkowania rozwoju
3.2.1. Biologiczne wyznaczniki rozwoju
3.2.2. Fizyczne wyznaczniki rozwoju
3.2.3. Psychiczne wyznaczniki rozwoju
3.3. Przedmiotowe uwarunkowania rozwoju
3.3.1. Historyczne wyznaczniki rozwoju
3.3.2. Ekonomiczne wyznaczniki rozwoju
3.3.3. Techniczne wyznaczniki rozwoju
3.3.4. Kulturowe wyznaczniki rozwoju
3.3.5. Społeczne wyznaczniki rozwoju
3.3.6. Pedagogiczne wyznaczniki rozwoju
3.4. Integracyjny wpływ czynników i wyznaczników na rozwój człowieka
Zapamiętaj pojęcia
Sprawdź swoją wiedzę

4. OKRESY ROZWOJU CZŁOWIEKA

4.1. Kryteria podziału biegu życia ludzkiego
4.2. Okresy rozwoju człowieka
4.3. Charakterystyka okresów rozwoju człowieka
4.3.1. Okres prenatalny
4.3.2. Okres wczesnego dzieciństwa
4.3.3. Okres przedszkolny
4.3.4. Okres młodszoszkolny
4.3.5. Okres dojrzewania i dorastania
4.3.6. Okres młodzieńczy
4.3.7. Okres stabilizacji życiowej i zawodowej
4.3.8. Okres progresywnej ekspansji
4.3.9. Okres regresywnej ekspansji
4.3.10. Okres starzenia się
4.3.11. Refleksje ogólne o okresach rozwoju człowieka
Zapamiętaj pojęcia
Sprawdź swoją wiedzę

5. KATEGORIE ROZWOJU CZŁOWIEKA

5.1. Różnorodność kategorii rozwojowych
5.2. Charakterystyka kategorii rozwojowych
5.2.1. Biologiczny rozwój człowieka
Zapamiętaj pojęcia
Sprawdź swoją wiedzę
5.2.2. Psychiczny rozwój człowieka
Zapamiętaj pojęcia
Sprawdź swoją wiedzę
5.2.3. Uczuciowy rozwój człowieka
Zapamiętaj pojęcia
Sprawdź swoją wiedzę
5.2.4. Erotyczny rozwój człowieka
Zapamiętaj pojęcia
Sprawdź swoją wiedzę
5.2.5. Moralny rozwój człowieka
Zapamiętaj pojęcia
Sprawdź swoją wiedzę
5.2.6. Społeczny rozwój człowieka
Zapamiętaj pojęcia
Sprawdź swoją wiedzę
5.2.7. Zawodowy rozwój człowieka
Zapamiętaj pojęcia
Sprawdź swoją wiedzę
5.2.8. Osobowościowy rozwój człowieka
Zapamiętaj pojęcia
Sprawdź swoją wiedzę

6. ZABURZENIA I UPOŚLEDZENIA ROZWOJU CZŁOWIEKA

6.1. Objaśnienia pojęć: „zaburzenie", „upośledzenie", „zaburzenie rozwoju"
6.2. Ogólna charakterystyka zaburzeń i upośledzeń rozwoju
6.2.1. Zaburzenia i upośledzenia biologiczno-fizyczne
6.2.2. Zaburzenia i upośledzenia psychiczne
6.2.3. Zaburzenia i upośledzenia społeczne
Zapamiętaj pojęcia
Sprawdź swoją wiedzę

7. TYPY I METODY BADAŃ W PSYCHOLOGII ROZWOJU CZŁOWIEKA

7.1. Objaśnienie pojęć: „typ badań, „metoda badań"
7.2. Typy badań i ich charakterystyka
7.2.1. Badania opisowe
7.2.2. Badania korelacyjne
7.2.3. Badania eksperymentalne
7.2.4. Badania modelowe
7.2.5. Badania monograficzne
7.2.6. Badania diagnostyczne
7.2.7. Badania międzykulturowe
7.2.8. Badania porównawcze
7.2.9. Badania podłużne
7.2.10. Badania poprzeczne
7.2.11. Badania podłużno-poprzeczne
7.2.12. Badania biegu życia
7.3. Metody badań w psychologii rozwoju
7.3.1. Główne czynności badawcze
7.3.2. Metoda obserwacji psychologicznej
7.3.3. Metoda eksperymentalna
7.3.4. Metoda analizy, oceny i psychologicznej interpretacji wytworów działania
7.3.5. Metoda testowa
7.3.6. Metoda autobiograficzna
7.3.7. Metoda wywiadu i rozmowy
7.3.8. Metoda ankietowa
7.3.9. Metoda kwestionariuszy i inwentarzy osobowości
7.3.10. Metoda socjometryczna
7.3.11. Metoda introspekcyjna
7.3.12. Metoda statystyczna
7.3.13. Kompleksowe stosowanie metod badań naukowych
7.3.14.    Poznawcza wartość metod badań naukowych
Zapamiętaj pojęcia
Sprawdź swoją wiedzę

8. TEORIE PSYCHOLOGII ROZWOJU CZŁOWIEKA

8.1. Teorie w nauce
8.2. Definicje pojęcia „teoria"
8.3. Zalety i funkcje teorii w nauce
8.3.1. Zalety teorii
8.3.2. Funkcje teorii
8.4. Struktura formalna i treściowa teorii
8.5. Przykłady rozwoju myślenia
8.5.1. Proces rozwoju potocznej wiedzy pojęciowej „uczniów słabych"
8.5.2. Proces rozwoju naukowej wiedzy pojęciowej „uczniów dobrych"
8.5.3. Zarys teorii rozwoju u uczniów naukowej wiedzy pojęciowej
8.6. Obecność teorii w pracach awansowych
8.7. Etapy budowania teorii w nauce
8.8. Twierdzenia i stwierdzenia uczonych o teoriach w nauce
8.9. Problemy teoretyczne w psychologii rozwoju
8.10. Model teorii w nauce
8.11. Teorie w psychologii rozwoju człowieka
8.11.1. Charakterystyka teorii biologicznych
8.11.2. Charakterystyka teorii socjologicznych
8.11.3. Charakterystyka teorii psychologicznych
8.11.4. Inne teorie w psychologii rozwoju
Zapamiętaj pojęcia
Sprawdź swoją wiedzę

9. HISTORIA PSYCHOLOGII ROZWOJU CZŁOWIEKA

9.1. Pionierzy psychologii rozwoju
9.2. Twórcy psychologii rozwoju
9.3. Psychologia rozwoju w Polsce
9.3.1. Pionierzy psychologii rozwoju
9.3.2. Współtwórcy psychologii rozwoju
9.3.3. Twórcy psychologii rozwoju
9.3.4. Główne wydarzenia w dziejach psychologii rozwoju w Polsce
9.3.5. Stan psychologii rozwoju w Polsce, w 2005 roku
Zapamiętaj pojęcia
Sprawdź swoją wiedzę

10. ZACHOWANIE JAKO PRZEJAW ROZWOJU CZŁOWIEKA

10.1. Normalne zachowania społeczne
10.1.1. Analiza terminów podstawowych
10.1.2. Model normalnego zachowania społecznego
10.1.3. Zachowanie społeczne wobec świata przyrody
10.1.4. Zachowanie społeczne wobec innych ludzi
10.1.5. Zachowanie wobec samego siebie
10.1.6. Zachowanie w relacjach społecznych z innymi
10.1.7. Szczególne przejawy zachowań społecznych
10.2. Patologiczne zachowania społeczne
10.2.1. Analiza terminów podstawowych
10.2.2. Niektóre przejawy zachowań patologicznych
10.2.3. Refleksje ogólne o zachowaniu człowieka
10.3. Główne teorie zachowania społecznego
10.3.1. Teoria ról społecznych
10.3.2. Teoria wpływu społecznego
10.3.3. Teoria współzależności społecznej
Zapamiętaj pojęcia
Sprawdź swoją wiedzę
10.4. Cechy osobowości społecznej (wybór)
10.5. Pojęcia patogenne (wybór)
10.6. Test KMC - 2007 Sprawdź swoją wiedzę pojęciową

BIBLIOGRAFIA

Uwaga : ostatnie egzemplarze nakładu z niewielkimi śladami magazynowymi na okładce !