Zarządzanie redakcją prasową - Michał Kaczmarczyk, Dagmara Szastak-Zięba

WSTĘP

Media stały się częścią gospodarki rynkowej w momencie, w którym - jak zauważył Ryszard Kapuściński - „Ludzie biznesu odkryli, że in­formacja jest produktem rynkowym, a jej rozpowszechnianie i sprzedaż interesem, na którym można zarobić".
Dane dostarczane przez bada­nia marketingowe pozwalają określić jedynie szacunkową, orientacyjną pozycję poszczególnych pism na rynku oraz strukturę ich czytelnictwa. W statystykach przodują potężne koncerny medialne, posiadające wy­sokie zwroty na aktywach.
Zapewnienie rentowności przedsięwzięcia prasowego, obok pokaźnych nakładów finansowych, wymaga także po­głębionej wiedzy z zakresu zarządzania i marketingu. Jednym z pod­stawowych elementów procesu zarządzania jest analiza ekonomiczna, będąca mechanizmem scalającym proces tworzenia strategii oraz jej realizację. W praktyce jest to najczęściej filozofia ekspansji, oszczędno­ści bądź synergii tytułów. Zagadnienie zarządzania i organizacji pracy redakcji prasowej implikuje więc umieszczenie go w szerszym kontek­ście. Redakcja prasowa jest bowiem jednym z wielu trzonów przedsię­biorstwa prasowo-wydawniczego.
Problem ekonomicznej istoty prasy, jej towarowość oraz uwarunkowania funkcjonowania stanowią zatem punkt wyjścia rozważań teoretycznych niniejszego opracowania.

Praca redakcji prasowej podlega ściśle prawom rynku, co zasadni­czo wymusza konieczność ciągłego dostosowywania się do aktualnych tendencji. Zasady ekonomii obecne są przy podejmowaniu większości decyzji, mają bezpośredni wpływ na formułowanie celów i dokonywanie strategicznych wyborów. W obliczu silnej konkurencji i koncentracji kapitału w środkach masowego przekazu sprawny proces zarządzania, a więc i skuteczne działania marketingowe, służą poszerzeniu kręgu odbiorców lub przynajmniej utrzymaniu się tytułu na rynku.
Niniejsze opracowanie obejmuje szeroko pojęte zagadnienia zarzą­dzania przedsiębiorstwem prasowym. Tematyka ta na polskim gruncie wciąż stanowi obszar słabo empirycznie poznany. Zawarte w pracy roz­ważania stanowią przede wszystkim próbę zebrania i usystematyzowa­nia wiedzy z zakresu zarządzania i organizacji w kontekście polskiej prasy. W publikacji oparto się m.in. na wnioskach płynących z pionierskich, biorąc pod uwagę polski rynek wydawniczy, prac wybitnych znawców przedmiotu: Tadeusza Kowalskiego i Bohdana Junga (Media na rynku. Wprowadzenie do ekonomiki mediów, Warszawa 2006), Wan­dy Patrzałek (Elementy marketingu na rynku prasy, Wrocław 2001), Bogusława Nierenberga (Publiczne przedsiębiorstwo medialne. Determi­nanty, systemy, modele, Kraków 2007) i Tomasza Mielczarka (Monopol, pluralizm, koncentracja. Środki komunikowania masowego w Polsce w latach 1989-2006, Warszawa 2007). Przedstawione we wskazanych pracach analizy i teorie zebrano, uporządkowano oraz uzupełniono m.in. egzemplifikacjami pozwalającymi lepiej zrozumieć mechanizmy rządzące rynkiem mediów.
Publikacja przygotowana została przede wszystkim z myślą o studentach dziennikarstwa uczestniczących w za­jęciach z takich przedmiotów jak ekonomika mediów, zarządzanie me­diami czy organizacja pracy redakcji prasowej.

Przestrzeganie w praktyce zasad ekonomiki oraz zarządzania wydawnictwem prasowym jest kluczem do właściwego i efektywnego prowadzenia poszczególnych inicjatyw prasowych. Warunkuje ich powstanie, rozwój oraz funkcjonowanie w złożonym, konkurencyjnym środowisku. W pracy uwzględniono najistotniejsze mechanizmy, na­rzędzia oraz techniki, jakimi posługują się współcześnie menedżero­wie mediów. Spostrzeżenia merytoryczne poparte zostały przykładami z ostatnich kilku lat, z akcentem na okres 2006-2008.
Istotną część stanowi omówienie m.in. zagadnień dotyczących strategii przedsiębior­stwa, efektywności, jakości oraz użyteczności jako kluczowych katego­rii mogących stanowić o przewadze przedsiębiorstwa nad konkurencją. Publikacja przynosi ponadto charakterystykę zagadnień dotyczących funkcjonowania redakcji prasowej jako części zhierarchizowanej orga­nizacji, w tym kwestie zasad sprawnej organizacji redakcji oraz roli dziennikarza w redakcji - stawiane mu wymagania, zakres obowiązków i strukturę zatrudnienia.
Praca podejmuje także problematykę zagro­żeń prasy w obliczu dokonującej się rewolucji technologicznej (proces cyfryzacji i konwergencji mediów) oraz szans dalszej egzystencji gazety w jej tradycyjnym wydaniu.
Konieczność kompleksowego spojrzenia na pracę redakcji praso­wej wymusiła ujęcie tematu w ramach wielodyscyplinarnych zagad­nień naukowych, jednakże stanowiących zintegrowaną i spójną całość. Opracowanie ma więc charakter synkretyczny. Z jednej strony stano­wi podsumowanie dotychczasowej wiedzy teoretycznej z zakresu pod­staw funkcjonowania prasy i ekonomiki mediów, z drugiej jest próbą adaptacji wiedzy z zakresu zarządzania i marketingu do praktycznej działalności współczesnego polskiego wydawnictwa prasowego.
Obok odwołań do najważniejszych pozycji z literatury przedmiotu oraz prasy branżowej, opracowanie zawiera analizę opartą na własnych spostrze­żeniach oraz obserwacjach procesów zachodzących w obszarze działania mediów drukowanych oraz teoretycznych spekulacjach co do ich przyszłości. Poparciem założeń prowadzących do wniosków teoretycz­nych jest analiza przeszłych oraz aktualnych zjawisk i tendencji na rynku prasowym. Uporządkowanie wiedzy z zakresu zarządzania i or­ganizacji redakcji prasowej pozwala z kolei zrozumieć specyfikę zawodu i funkcjonowania dziennikarza w obecnej rzeczywistości.

Michał Kaczmarczyk
Dagmara Szastak-Zięba


SPIS TREŚCI :

WSTĘP

Rozdział 1. POLSKI RYNEK PRASOWY

1.1. Pojęcie rynku prasowego
1.2. Rynek prasowy w Polsce w okresie transformacji ustrojowej
1.3. Współczesny polski rynek prasowy
1.3.1. Wydawcy na rynku prasowym
1.3.2. Główne tendencje na polskim rynku prasowym

Rozdział 2. UWARUNKOWANIA FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA PRASOWEGO

2.1. Uwarunkowania organizacyjno-prawne
2.2. Uwarunkowania ekonomiczne
2.3. Uwarunkowania technologiczne

Rozdział 3. ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM PRASOWYM

3.1. Typy organizacji prasowo-wydawniczych
3.2. Wymiary zarządzania. Cele, procesy i mechanizmy podejmowania decyzji
3.3. Zarządzanie zasobami ludzkimi w organizacji prasowo-wydawniczej
3.4. Strategia gazety jako element przewagi rynkowej
3.5. Zarządzanie jakością a kształtowanie wizerunku przedsiębiorstwa i konkretnego tytułu prasowego
3.6. Efektywność. Systemy kontroli

Rozdział 4. STRUKTURA I FUNKCJONOWANIE REDAKCJI PRASOWEJ

4.1. Podstawy formalne działalności prasowo-wydawniczej
4.2. Struktura redakcji prasowej
4.2.1. Model klasyczny i „newsroomowy” organizacji redakcji
4.2.2. Dziennikarz w redakcji
4.2.3. Partnerzy i współpracownicy redakcji
4.3. Przesłanki sprawnej organizacji pracy redakcji
4.3.1. Podział kompetencji i zakres działań
4.3.2. Planowanie redakcyjne

Rozdział 5. PRZEDSIĘBIORSTWO PRASOWE A OTOCZENIE SPOŁECZNE

5.1. Marketing redakcyjny
5.1.1. Badania rynku
5.1.2. Grupa docelowa
5.1.3. Dodatki i kupony jako narzędzia marketingu prasowego
5.2. Redakcyjne public relations

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

SPIS RYCIN I FOTOGRAFII