Badania opioidów oraz ich rola w rozwoju nauk o leku w Polsce XIX wieku - Iwona Arabas

Monografia z dziedziny historii nauki.

Z opisu wydawniczego :

Celem podjętej pracy jest przedstawienie – na tle badań opium i wyodrębnienia opioidów – procesu zmian w naukach o leku, jakie dokonały się w Polsce pod wpływem doniesień i recepcji wiedzy o alkaloidach opium.
Opioidy to narkotyczne leki przeciwbólowe, do których należą wspomniane już alkaloidy fenantrenowe, a więc morfina, kodeina i tebaina.
W rozprawie najwięcej miejsca spośród opioidów poświęcono morfinie. Jest to uzasadnione ze względu na nieproporcjonalnie wielki materiał (zawarty w źródłach z XIX w.) dotyczący morfiny – w stosunku do wiadomości o kodeinie i tebainie – jak i na jej znaczenie w lecznictwie.
W monografii przyjęto układ problemowy, natomiast rozdziały mają zachowaną chronologię wydarzeń.
Omawiany okres obejmuje początki badań nad analizą chemiczną opium, a więc lata 1803—1805 do lat siedemdziesiątych dziewiętnastego wieku, kiedy to morfina egzystująca w lecznictwie w roli panaceum została opisana w dysertacjach teoretycznych i w podręcznikach. Pierwsza część dotyczy lat 1803—1817, tj. do czasu ogłoszenia rozprawy F. W. Sertürnera, w której opisał i udokumentował swoje odkrycie; druga – od roku 1817 aż do lat siedemdziesiątych XIX w., tj. do uzyskania syntetycznej pochodnej morfiny – heroiny (1874).
Łączono z nią – podobnie jak wcześniej z morfiną – płonną nadzieję, że okaże się idealnym lekiem przeciwbólowym nie powodującym uzależnień.

SPIS TREŚCI :

WSTĘP

Część I. BADANIA SKŁADU CHEMICZNEGO OPIUM W PIERWSZEJ POŁOWIE XIX W.

Rozdział 1: Właściwości i zastosowanie opium na podstawie traktatu Baltazara Ludwika Trallesa Usus opii...
Rozdział 2: Badania J. F. Derosne’a, A. Seguina i F. W. Sertürnera
Rozdział 3: Friedricha Wilhelma Sertürnera metoda izolacji morfiny
Rozdział 4: Modyfikacje metod uzyskiwania morfiny

Część II. WIEDZA O OPIUM I WCZESNA RECEPCJA BADAŃ NAD JEGO SKŁADEM CHEMICZNYM W POLSKIM PIŚMIENNICTWIE

Rozdział 1: Wiedza o maku i opium w literaturze przyrodniczej XVI-XVIII w.
Rozdział 2: Recepcja doniesień o analizie chemicznej opium (do 1817 r.)

Część III. OPIOIDY A KIERUNKI ZMIAN W NAUKACH O LEKU W POLSCE

Rozdział 1: Opium jako surowiec farmakognostyczny
Rozdział 2: Ewolucja form leków galenowych zawierających opioidy
Rozdział 3: Działanie opium i morfiny w relacjach toksykologów
Rozdział 4: Cechy farmakologiczne morfiny i możliwości jej stosowania w lecznictwie

ZAKOŃCZENIE

ANEKS 1. Preparaty galenowe (recepty), zawierające opium i morfinę
ANEKS 2. Formy leków zawierających opium w farmakopeach polskich

Bibliografia
Summary
Indeks
Spis ilustracji