Polska krytyka muzyczna w latach 1890-1914. Koncepcje i zagadnienia - MAGDALENA DZIADEK

Recenzja książki ukazała się w czasopiśmie „Polish Institute of Arts and Sciences of America”, New York

Jest to pierwsza kompletna monografia dotycząca dziejów krytyki muzycznej w Polsce, uprawianej na łamach prasy warszawskiej, krakowskiej i wileńskiej w latach 1890-1914. W tym okresie dokonywał się modernistyczny przełom w kulturze polskiej. Autorka odtworzyła realia i konteksty tego przełomu w odniesieniu do myśli o muzyce. Przedstawiła także podłoże historyczne omawianego piśmiennictwa, ukazała przebieg
formowania się grupy zawodowej krytyków, opisała obowiązujący w tej grupie styl pracy, powiązania ze światem polityki. Do niewątpliwych walorów monografii należy przytoczenie ogromnej liczby nieznanych dotąd materiałów źródłowych oraz zastosowana przez autorkę, samodzielnie opracowana, metoda.


Ze wstępu :

„ Historia krytyki muzycznej jest jednym z najrzadziej podejmowanych tematów prac muzykologicznych, mimo iż dział wiedzy, do którego należy, poświęcony recepcji muzyki, przeżywa obecnie czas rozkwitu.
Nie jest to by­najmniej subiektywne spostrzeżenie, przywołane aby uza­sadnić celowość badań, których wyniki przedstawiam w tej książce. Można tu przywołać chociażby stwierdze­nie Wintona Deana, otwierające hasło Criticism w The New Grove Dictionary of Music and Musicians:

' Praca nad syntetycznym ujęciem historii krytyki muzycznej [...] była rzadko podejmowana i właściwie nie została jesz­cze zrealizowana. '

Główną przyczyną słabego zainteresowania muzykologów historią krytyki muzycznej jest brak jednoznacznej i prze­konującej definicji przedmiotu, a także konkretnych i wy­starczająco pojemnych metod postępowania..."



SPIS TREŚCI :

Wstęp

Rozdział I
Krytycy muzyczni jako grupa zawodowa

Krytyk muzyczny: muzyk czy dziennikarz?
Wykształcenie. Fachowość kontra amatorstwo
Liczebność grupy. Motywacje wyboru zawodu
Obowiązki i warunki pracy, hierarchia gatunków krytyki
Krytyka jako dziedzina prasowego imperium
Etyka zawodowa
Cenzura
Pseudonimy

Rozdział II
Koncepcje krytyki muzycznej

Co to jest krytyka muzyczna?
Funkcje krytyki muzycznej
Poglądy estetyczne - nurt konserwatywny
- Sens muzyki. Forma i treść
- Teoria twórczości
- Teoria dzieła muzycznego
- O percepcji i typach odbiorców
- Teoria wartości

Poglądy estetyczne - nurt postępowy
- Teoria twórczości
- Kategorie psychologicznej treści muzyki
- Dzieło
- O percepcji i typach odbiorców
- Problem wartości

Metody

Rozdział III
Problematyka przełomu w krytyce muzycznej lat dziewięćdziesiątych

Za modernizmem i przeciw niemu - zespól wyjściowych przesłanek
Mapa kierunków i tendencji w muzyce współczesnej
Zastosowanie kategorii realizmu
Kryzys muzyki powagnerowskiej
Weryzm: przedświt nowej epoki?
Twórczość muzyczna w świetle teorii nerwowości
Weryści pod pręgierzem
Główne etapy dyskusji o muzyce symfonicznej
Impresjonizm
Wokół idei syntezy sztuk
O dramacie muzycznym jako realizacji idei syntezy sztuk
Tezy o muzyce programowej
Recepcja hasła „sztuka dla sztuki"
Hierarchia gatunków muzycznych
Układ programów koncertowych

Rozdział IV
Zwycięstwo nowej muzyki?

Mapa kierunków twórczości
Młodopolski kult Wagnera
Strauss: twórca wciąż kontrowersyjny
Trudne piękno Debussy'ego
Impresjonizm
Problem syntezy sztuk
Tezy o muzyce programowej
Teoria kryzysu twórczości
Pożegnania z modernizmem
Podsumowania
Legenda Młodej Polski
Hierarchia gatunków muzycznych
Układ programów koncertowych

Rozdział V
Renesans muzyki dawnej

Początki refleksji nad muzyką dawną
Koncepcje historiozoficzne
Chronologia dziejów muzyki. Granice refleksji
Spór o wartość muzyki dawnej
Funkcje muzyki dawnej we współczesnej kulturze
Problem autentyzmu
Archaizacja jako zagadnienie sztuki kompozytorskiej

Rozdział VI
Wizerunki kompozytorów i wykonawców

Wątek antropologiczny krytyki pozytywistycznej; przetrwałości „małego romantyzmu"
Portrety romantyczne
- Piewcy Weltschmerzu
- Wieszczowie
Portrety młodopolskie
- Dekadenci
- Bogowie
- Męczennicy
- Clowni
Magia urody

Rozdział VII
Programy muzyki narodowej

Uwagi wstępne
Tezy krytyki konserwatywnej o muzyce narodowej
Pojęcie stylu polskiego
Międzynarodowe znaczenie muzyki polskiej
Program muzyki narodowej w ujęciu krytyki konserwatywnej
Kosmopolityczny program kompozytorów
Ocena dorobku polskiej twórczości
Młodopolska dyskusja o narodowości w muzyce
Kosmopolityczny program Młodej Polski
Ewolucja programu narodowego w latach 1908-1914
Polska a jej sąsiedzi

Rozdział VIII
Zagadnienia sztuki wykonawczej

Twórca i wirtuoz
Mit wykonawcy doskonałego
Inne specjalności
Kapelmistrz doskonały
Palce i paluszki
Artyzm wykonawczy w świetle teorii modernistycznej
Wirtuozi na cenzurowanym; uczucie czy refleksja?
Artysta nowoczesny
O wykonywaniu dzieł Chopina
O sztuce pianistycznej Paderewskiego

Podsumowanie

Bibliografia prac cytowanych
Historia i teoria krytyki muzycznej oraz krytyki literackiej i artystycznej (źródła i opracowania)
Teoria sztuki, kultury i społeczeństwa
Źródła i opracowania na temat filozofii, sztuki i kultury europejskiej przełomu XIX i XX wieku
Źródła i opracowania na temat filozofii, sztuki i kultury przełomu XIX i XX wieku w Polsce
Historia prasy i prasoznawstwo
Biografistyka. Materiały źródłowe oraz opracowania na temat historii politycznej i społecznej Polski na przełomie XIX i XX wieku

Spis przejrzanych czasopism

Indeks osób

Summary
Zusammenfassung

Uwaga: ostatnie egzemplarze magazynowe z wyczerpanego w wydawnictwie nakładu z niewielkimi śladami magazynowymi !