Opinia publiczna byłej dzielnicy pruskiej wobec polskiego ruchu narodowego w rejencji opolskiej (1921–1939) - MAREK MASNYK

Z notatki wydawniczej :

Prezentowana książka podejmuje problem obecności problematyki polskiej mniejszości narodowej w rejencji opolskiej w polskiej myśli politycznej dwudziestolecia międzywojennego.
Autor stara się w niej znaleźć odpowiedzi na pytanie o przyczyny i kierunki zainteresowania polskiej opinii publicznej tzw. problematyką zakordonową, wyjaśnić rozbieżności między poszczególnymi podmiotami życia publicznego w ocenie tego ruchu, a także ukazać wpływ, jaki wywarła opinia publiczna na kształtowanie się polskiej myśli zachodniej w aspekcie zarówno wewnętrznym, jak i zewnętrznym, oraz w polsko-niemieckich stosunkach międzypaństwowych.

Praca adresowana jest do historyków XIX i XX wieku, studentów historii, stosunków międzynarodowych.


Z książki [fragment] :

Prolegomena

Zagadnienie tytułowe niniejszej książki, choć w znacznie węższym zakresie, wchodziło w drugiej połowie lat 80. ubiegłego stulecia w skład jednej z grup tematycznych resortowego programu badań podstawowych realizo­wanych na Uniwersytecie Wrocławskim, zrazu pod kierownictwem Mie­czysława Patera, później zaś Wojciecha Wrzesińskiego. Grupa badaczy z Wrocławia, Opola, Katowic, Olsztyna i Lublina zajmowała się relacjami między Śląskiem a czynnikami zewnętrznymi. Intencją członków tego zespołu, podobnie zresztą jak i pozostałych uczestników całego programu re­sortowego, było „przełamanie zarysowującego się kryzysu w badaniach śląskoznawczych w Polsce, głównie przez modernizację metodologiczną teo­retycznych założeń badawczych oraz podjęcie prac zespołowych i indywidual­nych". Zespół, w którego pracach uczestniczyłem, podjął próbę ukazania miejsca zagadnienia śląskiego w polskiej opinii publicznej XIX i XX wieku, stosunku do problematyki śląskiej różnych ugrupowań politycznych, a także wpływu czynników zewnętrznych na charakter, natężenie i kierunki przeob­rażeń struktur zarówno społecznych, jak i narodowościowych Śląska.
Efektem tych badań było m.in. czterotomowe wydawnictwo pod red. Wojciecha Wrzesińskiego oraz przywołany tu już zbiór prac historycznych Śląsk a czynniki zewnętrzne w XIX-XX wieku pod red. Leonarda Smółki i wiele przyczynków rozproszonych w czasopismach naukowych.
Także autor niniej­szej książki wydał pracę, która była owocem zapoczątkowanych wówczas ba­dań nad stanowiskiem opinii publicznej w Polsce wobec polskiego ruchu na­rodowego w rejencji opolskiej. Celem niniejszej pracy jest próba - Czytelnik oceni, na ile udana - zaprezentowania stanowiska polskiej opinii publicznej byłej dzielnicy pruskiej wo­bec polskiego ruchu narodowego w rejencji opolskiej. Staram się w niej zna­leźć odpowiedzi na pytanie o przyczyny i kierunki zainteresowania polskiej opinii publicznej tzw. problematyką zakordonową, wyjaśnić rozbieżności między poszczególnymi podmiotami życia publicznego w ocenie tego ruchu, a także ukazać wpływ, jaki wywarła opinia publiczna na kształtowanie się polskiej myśli zachodniej w aspekcie zarówno wewnętrznym, jak i zewnętrz­nym, oraz w polsko-niemieckich stosunkach międzypaństwowych.
Ramy chronologiczne pracy nie wymagają szczególnego uzasadnienia i pokrywają się z ogólnie przyjętą w historiografii periodyzacją dziejów Gór­nego Śląska. Jedynie cezura otwarcia przesunięta została z połowy 1922 roku, gdy Polska i Niemcy przejmowały przyznane im części obszaru plebis­cytowego, na październik 1921 roku, tj. czas podjęcia decyzji o podziale. Po­dyktowała je potrzeba ukazania warunków, w jakich odbywało się polskie ży­cie narodowe na Śląsku Opolskim - jak decyzja o podziale górnośląskiego obszaru plebiscytowego oraz oczekiwanie na przejmowanie przyznanych obu państwom części tego obszaru wpłynęły na położenie i postawę ludności pol­skiej oraz na stosunek opinii publicznej w kraju do tych wydarzeń.
Kolejne rozdziały omawiają w układzie chronologicznym, odpowiadającym głównym etapom rozwoju ruchu polskiego, problem postrzegania losów mniejszości polskiej w rejencji opolskiej w polskiej opinii publicznej.
Nie zawsze jednak konsekwentnie trzymałem się chronologii w ramach poszczególnych roz­działów.
Konieczność uniknięcia powtórzeń, a także potrzeba zachowania płynności narracji, zwłaszcza w warstwie analitycznej, wpłynęły na świado­me odejście od rygoru zachowania chronologii wewnętrznej...


SPIS TREŚCI :

Wykaz skrótów
Prolegomena

Rozdział I. „O spokój na Górnym Śląsku". W okresie zmiany suwerenności na górnośląskim obszarze plebiscytowym (1921—1922)

1. Wobec terroru popowstaniowego
2. W nowych warunkach

Rozdział II. „Ciągłość, nie okruchy". W okresie kształtowania struktur organizacyjnych ruchu polskiego (1923—1925)

1. Rok pierwszy
2. Walka o poselskie mandaty

Rozdział III. „Chcemy tylko obudzić sumienie". W cieniu Locarna (1926—1929)

1. W okresie reform wewnętrznych w ruchu polskim
2. Wyborcze porażki
3. Casus Halka
4. Wobec zagadnień polskiego szkolnictwa mniejszościowego

Rozdział IV. „Krzyżacki gad pokazał znowu jadowite kły". W upadającej republice (1930—1932)

1. Wyborcze iluzje
2. W okresie walk o wpływy w ruchu polskim
3. W przededniu upadku republiki

Rozdział V. „Wszystkie oczy na zachód". W latach hitlerowskiej dyktatury (1933—1939)

1. W warunkach „państwa stanu wyjątkowego"
2. Wobec prób ożywienia życia polskiego na Śląsku Opolskim (1934—1936)
3. W obliczu hitlerowskiej agresji

Zamiast zakończenia

Wykaz źródeł i literatury
Indeks osób
Zusammenfassung

Wykaz skrótów

AA - Auswärtiges Amt
AAN - Archiwum Akt Nowych w Warszawie
AB - Ambasada Berlin
APK - Archiwum Państwowe w Katowicach
APO - Archiwum Państwowe w Opolu
APP - Archiwum Państwowe w Poznaniu
BZNO - Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu
CAW - Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie
ChD - Chrześcijańska Demokracja
CKW - Centralny Komitet Wykonawczy
CZZP - Centralny Związek Zawodowy Polski
DDP - Deutsche Demokratische Partei
Del. RP przy LN - Delegacja Rzeczypospolitej Polskiej przy Lidze Narodów
DNVP - Deutschnationale Volkspartei
DVP - Deutsche Volkspartei
GISZ - Generalny Inspektorat Sil Zbrojnych
KGRP - Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej
KM - Komisja Mieszana
KPD - Komunistische Partei Deutschland
LN - Liga Narodów
MKRiPleb. - Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa
MSW - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
MSZ - Ministerstwo Spraw Zagranicznych
MWRiOP - Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego
NChZP - Narodowe Chrześcijańskie Zjednoczenie Pracy
NPR - Narodowa Partia Robotnicza
NRL - Naczelna Rada Ludowa
NSDAB - Nationalsozialistische Deutsche Arbeiter Bewegung
NSDAP - Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei
PKPL - Polsko-Katolicka Partia Ludowa
PKTS - Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne
PPL - Polska Partia Ludowa
PPS - Polska Partia Socjalistyczna
PPSwN - Polska Partia Socjalistyczna w Niemczech
PPS zp - Polska Partia Socjalistyczna zaboru pruskiego
PRM - Prezydium Rady Ministrów
PSChD - Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji
PSL - Polskie Stronnictwo Ludowe
PZZ - Polski Związek Zachodni
MLN - Rada Ligi Narodów
SPD - Sozialdemokratische Partei Deutschland
T. Bacz. - Teki Baczyńskiego
TPDiMPwN - Towarzystwo Pomocy Dzieciom i Młodzieży Polskiej w Niemczech
TPPZ - Towarzystwo Pomocy Polonii Zagranicznej
UWŚl. - Urząd Wojewódzki Śląski
ZAP - Zachodnia Agencja Prasowa
ZAPwN - Związek Akademików Polaków w Niemczech
ZHP - Związek Harcerstwa Polskiego
ZLN - Zjednoczenie Ludowo-Narodowe
ZMNwN - Związek Mniejszości Narodowych w Niemczech
ZOKZ - Związek Obrony Kresów Zachodnich
ZPŚl. - Związek Powstańców Śląskich
ZPTS - Związek Polskich Towarzystw Szkolnych
ZPwN - Związek Polaków w Niemczech
ZŚl.K - Związek Śląskich Katolików
ZZP - Zjednoczenie Zawodowe Polskie