Wilhelm z Rożemberka. Polityk pojednania - JAROSLAV PÁNEK

Z notatki wydawniczej :

Dzieło jednego z najwybitniejszych historyków czeskich – Jaroslava Pánka, poświęcone czołowemu przedstawicielowi czeskich elit politycznych Wieku Złotego, zapisanego na trwałe również w dziejach Rzeczypospolitej pojagiellońskiej – Wilhelmowi z Rożemberka.
Praca o charakterze naukowym i literackim po raz pierwszy została udostępniona polskiemu czytelnikowi.
Praca jest adresowana do historyków, historyków państwa i prawa


Z przedmowy do wydania polskiego [fragmenty] :

Wystarczy wejść do Muzeum Narodowego Książąt Czartoryskich w Krakowie, aby nagle przenieść się do Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w świat książąt, magnatów i szlachciców, któ­rzy razem z królem i prałatami
w decydujący sposób wpływali na kształtowanie się życia politycznego oraz społecznego na ob­szarze państwa polsko-litewskiego.
Portrety Jagiellonów przy­pomną nam, że to właśnie ta dynastia królewska na przełomie średniowiecza i nowożytności podjęła ważną próbę połączenia Europy Środkowej pod jednym berłem, a także odegrała znaczącą rolę w historii sąsiednich Czech i Węgier.
Wizerunki Firlejów, Opalińskich, Radziwiłłów i Tęczyńskich wprowadzą nas w świat arystokracji i szlachty, która decydowała nie tylko o obsadzeniu polskiego tronu, ale też o stosunkach dyplomatycznych Polski z pozostałymi krajami Europy.
Okazałe szaty i uprzęże końskie, chorągwie i zbroje oraz dywan perski szacha Abbasa I Wielkiego przypomną nam wysoko rozwiniętą kulturę materialną tej epoki, jak również ciągłe walki naszych przodków a zachowanie cywilizacji chrześcijańskiej w obliczu ekspansji świata muzułmańskiego na tereny Europy Środkowej.

W tym środowisku wielokrotnie przenikały się losy Rzeczy­pospolitej i Królestwa Czeskiego. Nie tylko dlatego, że przez Morawy prowadził główny szlak łączący Polskę z Włochami, pod względem kulturalnym najbardziej rozwiniętym krajem ówczes­nej Europy, ale również z wielu innych powodów. Dynastia Jagiellonów, mimo że jej dążenia integracyjne nie zakończyły się ostatecznie sukcesem, ponieważ przegrała rywalizację z Habsburgami, pozostawiła po sobie w Czechach, także po bitwie pod Mohaczem w 1526 roku, wspomnienia czasów wolności stanowych i intensywnego formowania systemu prawnego Królestwa Czeskiego.
Czesi upatrywali w Polsce jedyny rzeczywiście przyjazny kraj sąsiedni, kraj, z którego strony przez stulecia nie groziło niebezpieczeństwo
wojenne, i stali na straży przestrzegania „dziedzicznych umów o przyjaźni" zawieranych między czeskimi i polskimi władcami.
Pamiętali, że gdy w czasach izolacji husyckich Czech ze wszystkich stron uderzały na Pragę wyprawy krzyżackie, tylko polska granica była spokojna, a w Rze­czypospolitej czescy posłowie znajdowali zrozumienie, a nawa gotowość do połączenia sił obu krajów przeciw niemieckiej ekspansji. W XVI wieku w Czechach rozpowszechnił się niezwykle pozytywny obraz Polaków jako narodu, z którym łączą Czechów jednolite pochodzenie, pokrewny język i kultura, wspólna historia i trwała przyjaźń.
Najbardziej obszerne drukowane dzieło tych czasów - Kosmografia czeska z 1554 roku, zawierająca cha­rakterystykę wszystkich narodów świata -
słowami Zygmunta z Puchova przedstawiało Polaków jako „naród wysokiego wzrostu, piękny i gładki, waleczny, mężny, dzielny, bojowy pieszo i konno, naród bardzo przyjazny, uczciwy, zawsze mądry i ostrożny, A do bojaźni Bożej dość zdolny i skłonny..."

W kręgach czeskiej arystokracji XVI wieku mieli Polacy wielu przyjaciół, ale nikt z nich nie dorównywał swym znaczeniem pierwszemu magnatowi
w kraju — Wilhelmowi z Rożemberka (1535—1592). Ów mąż stanu o wyjątkowych zdolnościach, który w przeróżny sposób przyczynił się
do obrony czeskiej państwowości i do rozwoju czeskiej kultury renesansowej, przeszedł do historii także jako dyplomata w okresie trzech polskich bezkrólewi oraz jako jeden z kandydatów do polskiego tronu.

Chociaż jako południowoczeski magnat podlegał czeskim królom i cesarzom rzymskoniemieckim z rodu Habsburgów, pod wieloma względami prowadził własną politykę zagraniczną. Nawet kiedy w 1575 roku jego kandydatura nie uzyskała większego poparcia, nie przestał interesować się Polską i tak prowadził politykę czeskich stanów, aby zablokować agresywne plany Habsburgów wobec Rzeczypospolitej.
Zarówno w skali krajowej, jak i w dzia­łaniach dyplomatycznych wobec Polski stał się rzecznikiem po­rozumienia i pokojowego rozwiązywania międzynarodowych konfliktów.

Wilhelm z Rożemberka podczas swych podróży do Polski i w trakcie długich pobytów w Małopolsce, na Mazowszu i oczy­wiście także na Śląsku,
który należał wówczas do ziem Korony Czeskiej, bardzo dobrze poznał polskie środowisko. Właśnie wspomniani członkowie rodów Firlejów, Górków, Radziwiłłów czy Zborowskich byli jego politycznymi partnerami, niektórzy z polscy magnaci gościli w okazałym Pałacu Rożemberskim
na Zamku Praskim, Jan Zamoyski zawierał z Wilhelmem będzińsko—bytomski traktat pokojowy.

Wilhelm z Rożemberka stał się politykiem czeskim i europejskim, dla którego Europa Środkowo-Wschodnia była najważniejszym obszarem zainteresowania, poznania i pośrednictwa między ludźmi i narodami.

Niniejsza biografia tego czeskiego magnata, męża stanu i mecenasa staje się więc jednym z możliwych spojrzeń na stosunki między Polską i Europą w XVI wieku.
Jest zatem również poniekąd pośrednim komentarzem do eksponatów znajdujących się w Muzeum Czartoryskich.
Także na kartach tej książki ożywają europejscy władcy (łącznie z krakowskim Karolem V, którego przedstawił nieznany malarz według Tycjana) oraz wielkie postacie polskiej arystokracji, także ona przybliża rywalizację Polski z monarchią habsburską, stosunki między polskimi i czeskimi stanami oraz ich wspólny podziw dla renesansowych Włoch, które w zbiorach Muzeum Czartoryskich w Krakowie lak wspaniale reprezentuje Dama z gronostajem Leonarda da Vinci.

Polskiego czytelnika zapewne zaskoczy fakt, że tak doniosła postać czeskiej i środkowoeuropejskiej historii czekała na biograficzne opracowanie kilka stuleci...



SPIS TREŚCI :

Przedmowa do wydania polskiego

Korzenie rodowe

Ozdoba ojczyzny

Potęga możnowładcy

Zauroczenie Włochami

Pierwsza osoba w kraju

Granice tolerancji

Nieprzyjaciel spragniony krwi chrześcijańskiej

Najwyższy burgrabia praski

Spór o Czeską konfesję

Atrakcyjność polskiego tronu

Katolicki wicekról

Blaski i cienie dominium

Rożemberski mecenas

Zapowiedź życia i śmierci

Posłowie (Włodzimierz Kaczorowski, Marceli Kosman)

Bibliografia