Sidonie-Gabrielle Colette - kobieta i pisarka wyprzedzająca swoją epokę - ANNA LEDWINA

Z notatki wydawniczej :

Książka traktuje o życiu i twórczości znanej francuskiej powieściopisarki S.-G. Colette (1873–1954).
Na tle francuskiej Belle Époque śledzimy losy autorki słynnego cyklu Klaudyn, torującej sobie mistrzostwem stylu i formy, drogę do trwałej pozycji wśród wybitnych twórców i artystów europejskich I połowy XX wieku. Szczególną zasługą autorki stało się wykreowanie niezależnej i świadomej własnej wartości kobiety, uwolnionej z pancerza ograniczeń społeczno-obyczajowych. Uważana przez współczesnych za skandalistkę, dzięki perfekcji języka oraz nowatorstwu tematyki swych utworów Colette stała się już za życia legendą.

Książka adresowana jest do wszystkich czytelników zainteresowanych literaturą francuską początku XX wieku, szczególnie twórczością kobiet. Pozwala lepiej poznać i zrozumieć sytuację kobiety i pisarki na tle Belle Époque.

Ze Wstępu :

Celem rozprawy jest ukazanie sylwetki Sidonie-Gabrielle Colette jako odważnej i oryginalnej kobiety, a także wyprzedzającej swoją epokę autorki, która odegrała ważną rolę w recepcji literatury feministycznej
i wywarła ogromny wpływ na obyczajowość swoich cza­sów. Zamiarowi uzyskania pełnego jej wizerunku towarzyszy jednak świadomość koniecznego ograniczenia badanej materii. Wybrane więc zostały utwory Colette (powieści, opowiadania) wydane we Francji; uwzględniono także wszystkie przekłady, które dotychczas ukazały się w Polsce, oraz teksty pomocnicze uzupełniające portret autorki. Materiał badawczy stanowią głównie powieści o charakterze autobiograficznym, w których postać kobiety pisarki należy do pierwszoplanowych; pozwala to przyjrzeć się stylowi bycia autorki Narodzin dnia, dostrzec specy­ficzną rolę kobiety żyjącej pod koniec XIX i na początku XX stulecia.
Na tle tego głównego problemu w rozprawie podjęta zostanie próba ukazania nowatorskiego i feministycznego charakteru pisarstwa Colette, osza­cowania również w wymiarze estetycznym wartości jej dokonań.
Przedstawiona problematyka pracy omówiona zostanie w dwóch perspektywach badawczych — życia i twórczości pisarki.
Zaznaczmy, że kwe­stia zależności między osobą twórcy a dziełem, również związane z tą za­leżnością sporne problemy, stanowią przedmiot zainteresowania wielu teoretyków literatury. Tradycyjna monografia typu „życie i twórczość", jak pisze Maria Żmigrodzka, oficjalnie praktykowana, a jednocześnie traktowana przez niektórych krytyków jako niemodna, uchodząca nawet za anachroniczny wzorzec pisarstwa naukowego - nie jest co do zasady kwestionowana przez żaden z kierunków XX-wiecznej metodologii nauki o literaturze. Okazuje się formą wielce użyteczną, niezbędną w nauce o literaturze, wciąż rozwijaną. Współczesna monografia, odcinając się od swojej poprzedniczki, musi jednak przejąć po niej kłopotliwe dziedzic­two: konieczność nowego przemyślenia jednego z najtrudniejszych i naj­bardziej kontrowersyjnych problemów współczesnej teorii literatury: prob­lemu relacji wiążących dzieło i jego twórcę...

Przydatność w miarę pełnego dokumentalnego opisu życia pisarza wy­daje się niekwestionowana. Dla monografii — stanowiącej gatunek pisar­stwa historycznoliterackiego przeciwstawionego biografii - ważne jest jednak ukazanie „życia w perspektywie twórczości" oraz „twórczości w perspektywie życia". Stara się ona utrzymać równowagę między tym, co w twórczości daje się scharakteryzować w kategoriach ekspresji indywidualnej, a tym, co sprawia, że dzieło jest obiektywnym tworem kultu­rowym. Punkt widzenia monografisty opiera się na przeświadczeniu, że twórczość interesującego go autora nie jest sumą części powiązanych
je­dynie zewnętrznymi okolicznościami ich powstania, ale jest bądź ciągiem ewolucyjnym, którego ogniwa wiąże układ wzajemnych zależności, bądź całością o cechach systemu, uprawniającą do wypowiadania wniosków uogólniających. Istotna dla niniejszej rozprawy będzie również próba wykazania, na ile twórczość pisarza adaptuje się do zastanego repertuaru schematów światopoglądowych, problemowych i tematycznych oraz reguł i konwen­cji gatunkowych czy stylistycznych, na ile zaś je przekracza i modyfiku­je. Postawa taka, zmierzająca do refleksji na temat, mówiąc najogólniej, powiązań między życiem a twórczością autorki Narodzin dnia, skłania do zastanowienia się nad wizerunkiem Colette jako niezależnej kobiety i pisarki oraz jej funkcjonowania w społeczeństwie.

Dwa plany percepcji - twórczość Colette i jej życie - pozwalają lepiej, dogłębniej zrozumieć autorkę, ponieważ materiał poznawczy z dwu źró­deł, wzajemnie się przenikając i uzupełniając, stanowi bogatsze tworzy­wo do portretu pisarki, rozwijającej również własną legendę.
Ze swojego długiego i burzliwego życia uczyniła bowiem autorka kanwę własnych utworów. Aby zrozumieć Colette jako nowoczesną kobietę i pisarkę, ko­nieczne wydaje się prześledzenie jej twórczości w porządku chronologicz­nym. Wyraźnie widać wtedy ewolucję talentu pisarskiego
i artystycznego autorki, jej dojrzewanie intelektualne i emocjonalne...

W życiu i twórczości Colette wyróżnić można cztery okresy doświad­czeń, poszukiwań i twórczych odpowiedzi:
lata dzieciństwa i wczesnej młodości (1873-1891);
okres narodzin pisarstwa (1892-1910);
okres kariery dziennikarskiej i powieściopisarskiej (1910-1923);
lata triumfu autorki (1924-1954).

Niewielka liczba prac naukowych poddających analizie ewoluujący ob­raz Colette jako kobiety i pisarki inspiruje do zbadania tego zagadnienia...

Takie ujęcie problemu daje okazję do przedstawienia szeroko rozumianej rze­czywistości w twórczości autorki oraz ewolucji samoświadomości kobiety, która dokonała się w dwudziestym wieku. Nakreślony wizerunek przed­stawicielki płci pięknej w Trzeciej Republice pozwala lepiej zrozumieć sy­tuację, w której kształtowała się osobowość Colette, kobiety wyzwolonej. Pod tym kątem również zostanie omówiona twórczość autorki Narodzin dnia. W trzech rozdziałach - Dzieciństwo, Młodość, Wiek dojrzały - spró­bujemy uporządkować obfity i zróżnicowany materiał badawczy. Życie i twórczość Colette inspirują do ukazania jej jako autorki i kobiety wy­przedzającej swoją epokę, postawienia pytań o jej świadomość przynależ­ności do własnej płci, świadomość swojej wartości, pragnień i możliwości oraz pytań o źródła nieustannej potrzeby manifestowania własnej auto­nomii. Implikują także analizę relacji kobieta — mężczyzna w dziełach autorki Ulubieńca, zwłaszcza aspiracji kobiet, ich miejsca w rodzinie i społeczeństwie oraz stopnia satysfakcji z istniejącego układu społeczno-kulturowego.

Niniejsza praca stara się ukazać oryginalność Colette, ewolucję talen­tu autorki, która cieszyła się wielkim szacunkiem w sferach intelektual­nych Francji, skupiając wokół siebie wielu najświatlejszych ludzi epoki (Marcela Prousta, Andre Gide'a, Jeana Cocteau), która zdobyła takie uznanie, że wybrano ją do Belgijskiej Akademii Królewskiej, do Akade­mii Goncourtów i przyznano jej order Wielkiego Oficera Legii Honorowej...

Jak podkreśla Rosa Laisne, za prawdziwe oblicze Colette przez długi czas uważano jedną z dwóch schematycznych masek - postrzegana była jako
gorszycielka fin de siecle'u albo autorka orygi­nalnie ukazująca przyrodę, szczególnie zwierzęta. Czy rzeczywiście jest to prawdziwy wizerunek autorki Klaudyn?

Nasze konstatacje prowadzą do wniosku, że ta „niepokorna" i kontrowersyjna autorka i kobieta - szokująca (przez swoje zachowanie, styl ży­cia i twórczość) opinię publiczną z przełomu wieków — nolens volens wpi­sała się w nurt rewolucji obyczajowej na początku XX stulecia; że była osobą niezależną, świadomą swojej kobiecej specyfiki, wolności i poczucia własnej wartości, w które to cechy wyposażyła także swoje bohaterki.

Warto zauważyć, że z ważniejszych prac poświęconych Colette w języ­ku polskim ukazała się dotychczas tylko jedna. Jest to tłumaczenie książki
Herberta Lottmana Colette; polskie wydanie pt. Colette. Najwięk­szy skandal Belle Epoque w przekładzie Joanny Addeo-Bratkiewicz.

Monografia ta dla czytelnika nieznającego języka francuskiego pozostaje jedynym źródłem wiadomości na temat życia i twórczości pisarki...


SPIS TREŚCI :

Wstęp
Określenie celów i obszaru badań

Rozdział I. Dzieciństwo

Rodzina Colette
Rola matki
Dom rodzinny

Rozdział II. Młodość

Colette Willy
Początek kariery pisarskiej
W poszukiwaniu niezależności

Rozdział III. Wiek dojrzały

Colette de Jouvenel
Doświadczenie macierzyństwa
Colette Goudeket
Ostatnie lata życia pisarki

Uwagi końcowe

Aneks — Recepcja Colette w Polsce
Wykaz skrótów
Bibliografia
Resume