Wokół choroby, medycyny i praktyk leczniczych. Teorie – konteksty – interpretacje

wydano jako tom 5 w serii STROMATA ANTHROPOLOGICA


Z notatki wydawniczej :

Kolejny tom „Stromata Anthropologica” poświęcony jest kwestiom, które stanowiły już wielokrotnie przedmiot rozważań przeróżnych badaczy, naukowców, etyków, filozofów, teologów, kaznodziejów, moralistów, artystów, przede wszystkim zaś lekarzy i dietetyków. Choroba, medycyna i praktyki lecznicze okazują się być interesującym tematem dla badaczy reprezentujących różne dyscypliny naukowe. W ten sposób można obejrzeć zagadnienie w perspektywie historycznych przemian semantycznych i trwałości samych reguł, ale też zobaczyć, jak interesujący temat może być wykorzystywany w dziełach literackich, sztuce, w filmie, reklamie, w Internecie, a także, jak jest on rozumiany przez praktykujących lekarzy. Temat jest niezwykle pojemny i pomimo upływu czasu i zmian zachodzących w kulturze wciąż aktualny, co wydaje się zrozumiałe, bo jak dawniej, tak i dziś różnego rodzaju przypadłości przypisane są do ludzkiej kondycji. Człowiek, bez względu na to, w jakim czasie historycznym przyszło mu żyć, zmaga się z chorobą, poszukuje, stosuje i wciąż udoskonala metody i praktyki, które pozwoliłyby mu na lepszy komfort życia.

Ze względu na szeroki zakres materiału oraz charakter interdyscyplinarny pozycja jest adresowana do badaczy historii kultury i literatury, do wykładowców i studentów dyscyplin humanistycznych, a także do szerokiego grona odbiorców interesujących się zagadnieniami dziejów kultury.


Z okładki :

STROMATA ANTHROPOLOGICA

Greckie słowo stromata oznacza kobierzec, składający się z wielkiej obfitości wielorakich, wielobarwnych detali, które jednak zawsze są wielką, wspaniałą kompozycją o trudnym niekiedy do odnalezienia wzorze.
Historia kultury również układa się w taki wzorzysty kobierzec rzeczy ludzkich; wiele w nim elementów odwiecznych, wiele też nowości. Niekiedy niełatwo określić ich źródła i pierwotne sensy, bo kultura chroni wszystko to, co w niej się kiedykolwiek pojawia, dodając tylko wiele odmiennych znaczeń, wpisując dawne znaki, symbole, motywy w nowe konteksty. Tomy serii „Stromata Anthropologica" są opowieścią o zmieniających się znaczeniach, o trwałości i przyrastaniu sensów, mają być narracją o człowieku i kulturze. Są opowieścią-kobiercem o tradycji, o znakach, o naszym wspólnym świecie.


Ze wstępu do tomu 1 serii [fragment] :

Stromata anthropologica

Jeden z uczestników naszego seminarium poświęconego zwierzętom w historii kultury, specjalista od antyku prof. Sylwester Dworacki powiedział, że do tego, co próbujemy robić w trakcie naszych spotkań, najlepiej pasowałoby określenie stromata anthropologica. Opowieści prezentowane przez kolejnych referentów, rozmo­wy nimi inspirowane, pomysły na uzupełnienia, dostrzeżone pominięcia itd. tworzą coś na kształt - jak to nazywali Grecy - wielobarwnego kobierca, układając się w mozaikę mieniącą się znaczeniami.
To nie jakieś miscellanea, lecz ciągle układa­na narracja o świecie, człowieku i kulturze.

Taka jest intencja, z jaką powołaliśmy nasze seminaria i serię wydawniczą: opowie­dzieć o historii kultury oglądanej przez historię mieniących się znaczeniami detali. Nie mamy jeszcze dla nich dobrej zbiorczej nazwy, bo jej przyjęcie musiałoby oznaczać zgodę na określoną opcję metodologiczną albo w jakiś sposób zawężać historyczny obszar, po jakim chcemy wędrować. Te detale przecież to niekiedy elementy codzienne­go, praktycznego życia, które bywają też symbolami, motywami, toposami. Mogą zmieniać znaczenia — choć literalnie i ikonograficznie zdają się być wciąż tym samym — w zależności od dyskursu, w ramach którego się znajdą. Jednorożec może być przed­miotem opisu w kategoriach historii naturalnej, może pojawić się wśród religijnych alegorii i wymagać alegorezy do pojęcia jego znaczeń.
Jest też jednorożec alchemików, heraldyków i medyków, poszukujących cudownych remediów.
Może być jednorożec nacechowany erotycznie, może być wspaniałym stworzeniem fantasy czy dziecięcą pluszową przytulanką...
Jest więc i zwierzęciem widywanym gdzieś w odległych krainach, należy do mitologicznego zwierzyńca, wymaga klucza alegorycznego, kiedy indziej trzeba odwołać się do języka hermetycznego... Opowiedzieć jego historię to opo­wiedzieć o wędrówce badacza pośród znaczeń, które pojawiają się i funkcjonują w różnych typach refleksji. Mamy nadzieję, że takie wędrowanie posłuży do budowa­nia modelu historii kultury, który będzie mógł wiele wyjaśniać, jednocześnie spra­wiając satysfakcję uczestnikom tego przedsięwzięcia i czytelnikom kolejnych książek...


SPIS TREŚCI :

Wprowadzenie (o możliwych lekturach choroby) (Magdalena Sztandara)

Bartosz JASTRZĘBSKI — Medycyna i śmierć w świecie współczesnym

Mateusz SZUBERT — Kulturowe implikacje choroby w świecie nowoczesnym i ponowoczesnym

Agata STRZĄDAŁA — W stronę terapii wrażliwej kulturowo

Katarzyna ŁEŃSKA-BĄK — O sile ludzkich przyzwyczajeń. Historia etiologii i leczenia zapalenia wyrostka robaczkowego i gorączki połogowej

Wojciech KĘDZIERZAWSKI — Andropauza, viagra i lekarze. O starzejących się mężczyznach i medykalizacji

Franciszek M. ROSIŃSKI — Choroby i leczenie w czasach biblijnych

Mieczysław PACZKOWSKI — Działania terapeutyczne jako topos literacki w dziełach Plutarcha i Orygenesa

Joanna ZAGOŻDŻON — Praktyki medyczne w traktacie Pseudo-Alberta Wielkiego O sekretach białogłowskich, mocy ziół, kamieni i zwierząt osobliwych (z 1695 roku)

Krzysztof Piotr SKOWROŃSKI — „Lęk nieistnienia, strach niebytu, niepokój nieżycia". Witold Gombrowicz i choroba nierzeczywistości

Zbigniew BITKA — Draństwo — kluczem do Obłędu? Nadinterpretacja jako diagnoza choroby

Jowita JAGLA — Chory psychicznie — epileptyk — histeryk. Obraz człowieka opętanego w sztuce średniowiecznej

Inka MICHALAK — Poza cierpieniem? O nieobecności motywu choroby w malarstwie impresjonistów

Anna WOŹNIAKOWSKA — „Świat jutra zależy od każdego z nas". Lucjan Wolanowski w służbie Światowej Organizacji Zdrowia

Agata JANASZCZYK, Katarzyna LEONIUK — Problem rehabilitacji społecznej jako swoistej praktyki leczniczej w opinii fizjoterapeutów i w ocenie osób niepełnosprawnych

Tomasz ROKOSZ — Współczesne ludowe sposoby rozpoznawania i leczenia wybranych chorób we wschodniej Polsce

Barbara PABIAN — Ludowe metody i środki lecznicze w świetle refleksji o pielgrzymowaniu

Dorota ŚWITAŁA-TRYBEK — Tłuste jedzenie, tabaka i piwo. Górników sposoby „leczenia" wybranych dolegliwości

Lidia PRZYMUSZAŁA — „Być mieszkiem szaśniony" — o przypadłościach umysłu po śląsku

Małgorzata RYGIELSKA — „Ani jednej kąpieli przez tysiąc lat"? O łaźniach i łaziebnikach w świetle dawnych praktyk higienicznych i leczniczych

Mateusz DĄSAŁ — Od szamana do healera. Próba operacjonalizacji potencjalnej skuteczności współczesnych praktyk medycyny alternatywnej w perspektywie systemowego ujęcia kultury

Magdalena SZTANDARA — O fotografiach, które nie budzą pożądania. Obrazy choroby, pacjenta i kliniki

Magdalena HOWORUS-CZAJKA — Medycyna a body art w sztuce polskiej lat dziewięćdziesiątych XX wieku

Jacek GRĘBOWIEC — Medykalizacja w strategiach reklamowych. O kilku sposobach prezentowania farmaceutyków, suplementów diety i artykułów spożywczych

Arkadiusz LEWICKI — Doktor House jako serial medyczny

Waldemar FRĄC — Filmowe sensy choroby

Marta WÓJCICKA — Językowe strategie oswajania choroby (na przykładzie wypowiedzi internetowych)