Historia Parafii Staniszcze Wielkie - HENRYK LASKAWIEC

Wydano w serii : Z Dziejów Kultury Chrześcijańskiej na Śląsku

Z notatki wydawniczej :

Książka jest próbą zebrania i ocalenia od zapomnienia dostępnych współcześnie informacji o parafii Staniszcze Wielkie, próbą przybliżenia wartości, jakimi żyli nasi przodkowie, jest świadectwem wiary naszych przodków.
Trzeba wspomnieć fakt, że nie ukazała się jeszcze żadna książka czy też praca na jej temat.


WSTĘP

Co wiemy na temat historii swej miejscowości, kościoła, parafii?
Nieznajomość swej przeszłości, swych korzeni, jest powodem obojętności i braku przywiązania do swej małej ojczyzny. Wiadomości historyczne o przeszłości małych, wiejskich parafii, zagubionych wśród lasów, łąk i pól, niejednokrotnie kończą się na kilkustronicowej kronice napisanej sto lat temu, o ile się jeszcze taka zachowała.

Parafia to nasza mała rodzina, ojczyzna, gdzie toczy się nasze życie duchowe, kulturalne, społeczne, to niasze środowisko ży­cia, które kształtuje osobowość człowieka, jego wartości du­chowe, etyczne, społeczne.
Historia parafii to nasze dziedzic­two, spuścizna po przodkach, którą możemy pomnażać, re­spektować lub niszczyć.
Dzięki znajomości historii łatwiej jest nam kontynuować wartości naszych przodków, ich wiarę, trady­cję, kulturę, przez co łatwiej nam zrozumieć teraźniejszość. Człowiek jest miernikiem kultury historycznej w której wzra­stał.
Przez kulturę historyczną człowiek ujawnia swe człowie­czeństwo. Historia ubogaca osobowość człowieka —  to jego toż­samość.

Staniszcze Wielkie to 800 lat historii i prawie 150 lat dziejów parafii, to jedna ze starszych miejscowości na Opolszczyźnie.

Parafia św. Karola Boromeusza jest pierwszą i najstarszą parafią w dekanacie Zawadzkie.
Początki założenia osady sięgają pierwszych lat XIII w. Pomimo tak drugiej i ciekawej przeszło­ści nie doczekały się źródłowego opracowania swej historii. Istnieje wielkie ubóstwo publikacji i prac drukowanych na temat parafii, miejscowości, regionu, z których mieszkańcy mogliby poznać swoją przeszłość.
Jedynym usprawiedliwieniem jest to, że niewiele materiałów archiwalnych doczekało się naszych czasów.

Pierwszą dwudziestostronicową kronikę o Staniszczach Wielkich pozostawił ks. Karol Kahl w 1861 r., która okazała się jednym z cenniejszych źródeł przy opracowywaniu historii parafii Staniszcze Wielkie, chociaż dzisiaj już trudną do odczytania. W przedsionku kościoła w Staniszczach Wielkich, na dwu tablicach można ogólnie zapoznać się z historią kościoła. Również gazetka parafialna redagowana przez panów Alfreda Feliksa i Leona Swobodę podejmowała temat historii swej parafii.
Dzi­siaj trzeba podkreślić ich zasługi w pielęgnowaniu i podtrzy­mywaniu historii.
Bardziej bogaty jest naukowy dorobek historiografii niemieckojęzycznej poświęcony kościelnym dziejom Śląska, dzięki którym można dotrzeć do większości informacji na temat Staniszcz Wielkich.

O potrzebie opracowania historii parafii Staniszcze Wielkie świadczy fakt, że nie ukazała się jeszcze żadna książka czy też praca na jej temat. Lokalne opisy opierające się na kronice ks. Karola Kahla i kronice Mariana Pakosza, nie docierały do ciekawszych i bogatszych źródeł, chociażby Kodeksów Dyplomatycznych Śląska.

Do Staniszcz Wielkich, jako do swojego macierzystego kościoła parafialnego, uczęszczali mieszkańcy dzisiejszej Myśliny, Kolejki, Kolonowskiego, Fosowskiego, Staniszcz Małych. Historia parafii Niepokalanego Serca Maryi w Kolonowskiem, została opracowana przez śp. ks. Huberta Mańczyka. Korzenia­mi wiary, z których wyrośli przodkowie okolicznych miejsco­wości, jest parafia św. Karola Boromeusza w Staniszczach Wielkich.
Znając swoje korzenie znamy siebie, a czym głębsza znajomość korzeni, tym większa znajomość samego siebie.

Początki pisania tekstu okazały się trudne. Pewne wiadomości na temat historii Staniszcz posiadałem, znacznie trudniej było znaleźć jakiekolwiek materiały. Poszukiwanie materiałów do pisania pracy zmuszony byłem rozpocząć od źródeł ze­wnętrznych. Zebrane wiadomości w bibliotekach, archiwach, nie znajdowały często potwierdzenia w miejscowych i lokalnych zapiskach. Tak przykładowo pojawił się problem odnośnie pochodzenia nazwy miejscowości.
Starsze pozycje książkowe, jak i najnowsze udowadniały, że nazwa Staniszcze pochodzi od imienia rycerza Stanis, czy też Stanisław. Kronika ks. Karola Kahla i oparte na niej miejscowe opisy, oraz artykuły bazujące na tych notatkach opisywały, że nazwa Staniszcze pochodzi od postoju. Można było również spotkać wiele nieścisłości co do dat, np. cztery różne daty rozebrania zamku myśliwskiego, dwie daty powstania pierwszej kaplicy, wiele nieścisłości co do na­zwisk. Jak postąpić w takich okolicznościach?

Staniszcze do 1867 r. należały do parafii Szczedrzyk. Pożar na plebani w Szczedrzyku w 1763 r. strawił całe archiwum.
Kronika parafialna ks. Karola Kahla, którą udało się — po dłuż­szym czasie — odnaleźć, zawierała jedynie dwadzieścia jeden stron, a pismo stało się trudne do odczytania, z niektórych stron trudno było przetłumaczyć nawet kilka zdań.
Brak również kro­niki szkoły w Staniszczach Wielkich, którą władza państwowa w roku 1945 uznała za zło społeczne, ponieważ pisana była w języku niemieckim i w sposób demonstracyjny została spalo­na na tutejszym placu szkolnym.

Źródeł do napisania książki szukałem w Archiwum Parafial­nym w Staniszczach Wielkich, Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu i Bibliotece Śląskiej w Katowicach. W Bibliotece Głównej Uniwersytetu Opolskiego liczne starodruki, które mogły dostarczyć informacji, zaginęły podczas powodzi w 1997 r.

Pisząc pracę na temat historii parafii Staniszcze Wielkie, sta­rałem się uwzględnić trzy elementy: historię wsi, w której po­wstała wspólnota parafialna, kościół — bo to w nim i z nim jest związana parafia, oraz samą parafię, łącznie z duszpasterzami w niej pracującymi, mieszkańcami, związanymi z nimi zwycza­jami, życiem sakramentalnym, powołaniami zakonnymi i ka­płańskimi pochodzącymi z tutejszej parafii.

Niniejsza pozycja składa się z trzech rozdziałów. W rozdziale pierwszym zatytułowanym „Zarys dziejów Staniszcz Wielkich", opisano położenie geograficzne i terytorialne parafii, krótką hi­storię powstawania miejscowości, dzieje właścicieli ziemskich wioski, jako fundatorów tutejszej kaplicy zamkowej i obecnego kościoła, rozwój osadnictwa, historię powstawania poszczegól­nych miejscowości i osad należących do parafii oraz przedsta­wiono topografię wioski.

Drugi rozdział pt. „Kościoły mieszkańców parafii Staniszcze Wielkie" przedstawia kościoły, w których mieszkańcy Staniszcz Wielkich spotykali się z Panem Bogiem na modlitwie, Euchary­stii, w których przyjmowali sakramenty święte.
Ukazano życie wspólnotowe przed powstaniem kaplicy i kościoła w Staniszczach Wielkich.
Podano informacje o kościele w Szczedrzyku, do którego parafianie Staniszcz należały, opisano historię pierw­szej kaplicy zamkowej w Staniszczach Wielkich, ważniejsze wydarzenia związane z powstaniem pierwszego kościoła drew­nianego oraz budowy obecnego kościoła murowanego w parafii Staniszcze Wielkie.

Trzeci rozdział pt. „Życie religijne parafii św. Karola Boromeusza" przedstawia całą rodzinę parafialną, życie religijne i sa­kramentalne w parafii, zwyczaje, powołania duchowne, duszpa­sterzy pracujących w tutejszej parafii, byłe i istniejące cmenta­rze oraz przeprowadzone przy nich prace remontowe. Przedsta­wiono krzyże i kapliczki przydrożne, oraz to wszystko, co było związane z parafią i udało mi się zebrać, i udokumentować.

W trakcie realizowania tematu, posługiwałem się głównie metodą analizy opisowej. Metoda ta polega na analizowaniu i rozpatrywaniu znalezionych i zebranych materiałów z wiary­godnymi dokumentami historycznymi.
Wyodrębnieniu z tych materiałów elementów istotnych, a następnie ich opracowaniu i przedstawieniu w omawianym temacie.

Książka ta jest próbą zebrania i ocalenia od zapomnienia do­stępnych współcześnie informacji o parafii Staniszcze Wielkie, próbą przybliżenia wartości, jakimi żyli nasi przodkowie, jest świadectwem wiary naszych przodków.


SPIS TREŚCI :

Wstęp

Rozdział I. Zarys dziejów Staniszcz Wielkich

1. Historia powstania miejscowości
1.1. Położenie
1.2. Przyroda
1.3. Wykopaliska archeologiczne
1.4. Pochodzenie nazwy Staniszcze i jej początki
1.5. Właściciele wioski
2. Powstanie sąsiednich osad
3. Topografia wioski

Rozdział II. Kościoły mieszkańców parafii Staniszcze Wielkie

1. Parafia macierzysta w Szczedrzyku i kościół filialny w Krasiejowie
2. Pierwsza kaplica zamkowa w Staniszczach Wielkich
3. Obecny kościół

Rozdział III. Życie religijne parafii św. Karola Boromeusza

1. Duszpasterze parafii Staniszcze Wielkie
2. Siostry Służebniczki NMP Niepokalanie Poczętej
3. Ludność
4. Zwyczaje religijne w parafii
5. Życie sakramentalne
6. Grupy i stowarzyszenia parafialne
7. Szkoły
8. Cmenatarze
9. Krzyże i kapliczki
10. Powołania zakonne i kapłańskie z parafii Staniszcze Wielkie
10.1. Siostry zakonne pochodzące z parafii
10.2. Bracia zakonni pochodzący z parafii
10.3. Kapłani pochodzący z parafii Staniszcze Wielkie

Zakończenie
Wykaz skrótów
Bibliografia
Aneks — Statystyka, mapy, zdjęcia