Kapituła kolegiacka św. Mikołaja w Otmuchowie. Dzieje — organizacja — skład osobowy (1386 — 1477) - EWA WÓŁKIEWICZ

Wydano w serii : Z Dziejów Kultury Chrześcijańskiej na Śląsku


Z notatki wydawniczej :

Prezentowana rozprawa jest nieznacznie poprawioną i uzupełnioną wersją pracy magisterskiej, obronionej w 1999 r. na Wydziale Historyczno-Pedagogicznym Uniwersytetu Opolskiego.
Kapituła św. Mikołaja w Otmuchowie była pierwszą z kapituł śląskich, której poświęcono osobne całościowe opracowanie monograficzne.
Podstawą pracy są materiały archiwalne pochodzące z dawnego archiwum kapituły św. Mikołaja.
Ramy chronologiczne pracy wyznacza z jednej strony data fundacji kolegiaty (1386 r.), a z drugiej rok przeniesienia kapituły do Nysy (1477).


WSTĘP [fragmenty] :

W średniowiecznym społeczeństwie prałaci i kanonicy zaliczani byli do elity duchowieństwa świeckiego i zajmowali wysokie miejsce w hierarchii społecznej. Członkowie najbogatszych korporacji dysponowali majątkiem równym zamożnej szlachcie i spośród nich w większości wywodzili się przyszli biskupi.
Było to zjawisko typowe dla ówczesnej chrześcijańskiej Europy, gdzie na samym terenie Rzeszy niemieckiej istniało kilkadziesiąt kapituł katedralnych i ponad 500 kolegiat.

Instytucja kapituły katedralnej i kolegiackiej, jako zjawisko o zasięgu ogólnoeuropejskim, została przeniesiona na ziemie polskie w pierwszych wiekach po przyjęciu chrześcijaństwa.
Wyjątkowo silną pozycję zarówno w sferze religijnej, jak i politycznej, zdobyły kolegia katedralne — na Śląsku wrocławska kapituła przy katedrze Św. Jana była współzarządcą diecezji, a w wielu przypadkach realnie decydowała o wyborze biskupa. Kapituły kolegiackie miały raczej znaczenie lokalne i ich podstawowym zadaniem było uroczyste odprawianie officium divinum. Niemniej odgrywały znaczną rolę w regionalnym zarządzie dóbr biskupich i sądownictwie kościelnym, a archidiakoni z Legnicy, Głogowa i Opola uczestniczyli w administracji diecezji.
Nie sposób nie dostrzec także roli kolegiat w życiu świeckich społeczności lokalnych, choć problem ten zasługuje jeszcze na głębsze zbadanie. Na terenie diecezji wrocławskiej istniało w średniowieczu dziesięć kapituł kolegiackich:
NMP w Głogowie (1120 r.), Św. Krzyża w Opolu (ok. 1235 r.), Św. Idziego (ok. 1250 r.) i Św. Krzyża we Wrocławiu (1288 r.), Św. Tomasza w Raciborzu (1288 r.), Grobu Bożego w Legnicy (ok. 1360 r.), Św. Jadwigi w Brzegu (1369 r.), Św. Bartłomieja w Głogówku (1379 r.), Św. Mikołaja w Otmuchowie (1386 r., w 1477 r. przeniesiona do Nysy)
oraz NMP w Niemodlinie (1389 r.).

1. PROBLEMATYKA BADAWCZA

Głównymi nurtami studiów nad kapitułami pozostają badania prozopograficzne i prawno-ustrojowe.
W nauce europejskiej pierwsze spisy kanoników zaczęto zestawiać w XVII w., ale początki profesjonalnych badań przypadają na XIX w., gdy obok licznych zestawień prałatów i kanoników zaczęły powstawać rozprawy o ustroju kapituł.
Szczególnie odznaczyli się w tej dziedzinie badacze niemieccy, a przede wszystkim Albert Brackmann.
W nauce polskiej istotnym osiągnięciem nurtu prawno-ustrojowego była opublikowana w 1912 r. praca Stanisława Zachorowskiego Rozwój i ustrój kapituł polskich w wiekach średnich, która do dziś częściowo zachowała aktualność.
Przełomem w badaniach stało się przejście do studiów nad stosunkami społecznymi w obrębie kapituł z szerszym wykorzystaniem kwestionariusza metody prozopograficznej.
Model ten upowszechnił się szczególnie od momentu wydania publikacji Leo Santiffalera o kapitule w Brixen (1924 r.).
Oprócz społecznej analizy grupy kanoników, przedstawił on informacje o strukturze wewnętrznej kapituły, co pozwoliło na pełną charakterystykę korporacji.
W nauce polskiej model santifallerowski długo nie miał adeptów i w następnych latach powstawały przede wszystkim opracowania struktur poszczególnych kapituł. Kolejną innowację metodyczną w badaniach nad duchowieństwem kapitulnym przyniosło zastosowanie programów komputerowych przy przetwarzaniu danych.
Pozwoliło to na stworzenie „kolektywnych biografii" ukazujących prawidłowości w przebiegu karier duchownych.
Takie studia opracowują zazwyczaj grupę kilkuset lub kilku tysięcy kanoników, co jednak wpływa na nieuniknioną schematyczność analiz, która została dostrzeżona przez recenzentów.
Wyjściem z tej pułapki metodologicznej może być opracowanie w oparciu o bazę komputerową systemu indywidualnych powiązań i zależności klientelarnych w korporacji. Przykładem takiej pracy jest dwutomowe opracowanie Gerharda Foqueta o kapitule katedralnej w Spirze.

W nauce polskiej za najważniejsze osiągnięcia tego nurtu historii Kościoła w ostatnich latach uznać trzeba pracę Kazimierza Doli o wrocławskiej kapitule katedralnej oraz szereg publikacji Andrzeja Radzimińskiego.
Pierwsza z rozpraw stanowi wzorcową monografię kapituły, gdyż obok tradycyjnych wątków z modelu santifallerowskiego, włączone zostały rozdziały o uposażeniu, działalności charytatywnej i intelektualnej, relacji z ordynariuszami diecezji i władzą świecką oraz jako zupełnie nowy wątek — o życiu codziennym kanoników.
Badania A. Radzimińskiego koncentrują się głównie na ustalaniu powiązań rodzinnych i ukazywaniu mechanizmów awansu w korporacjach. Prace tego autora wpisują się w rozwinięty ostatnio kierunek badań nad elitami szlacheckimi i karierami duchownych. Zasługą A. Radzimińskiego jest także organizacja konferencji poświęconej duchowieństwu kapitulnemu oraz projekt powołania zespołu do opracowania katalogów duchownych wszystkich kapituł z obszaru archidiecezji gnieźnieńskiej.
Przygotowane zestawienia miałyby się ukazywać w serii Polonia Sacra.

Znacznie skromniej przedstawia się stan badań nad kapitułami kolegiackimi, które zazwyczaj stanowiły margines zainteresowań badaczy.
Dla kolegiat z ówczesnych ziem polskich jedynym syntetycznym ujęciem pozostają uwagi S. Librowskiego z 1959 r., dotyczące archidiecezji gnieźnieńskiej. Istnieje wprawdzie cały szereg artykułów o kolegiatach czy nawet ich monografii, jednak w większości dotyczą one fundacji i historii danej kapituły. Wyjątkiem jest jedynie praca Józefa Szymańskiego o kolegiacie wojnickiej, umiejętnie przedstawiająca organizację i działalność korporacji wraz z analizą jej składu społecznego.

Oceniając aktualny stan badań nad kolegiatami w archidiecezji gnieźnieńskiej w zasadzie można zgodzić się ze zdaniem A. Radzimińskiego, że „potrzebne są monograficzne lub cząstkowe, analityczne opracowania o charakterze biograficznym lub prozopograficznym (...) prawie wszystkich kapituł kolegiackich". Nieporównanie lepsza sytuacja panuje w przypadku badań nad kapitułami z terenów Rzeszy Niemieckiej. Wprawdzie nie powstało jak dotąd syntetyczne ujęcie struktury tamtejszych kolegiat, ale istnieją liczne rozprawy przygotowujące grunt do takich rozważań. Charakter syntetyzujący mają ważne studia Petera Morawa o typologii fundacji kolegiackich i Bernda Schneidmüllera o kształtowaniu się ich majątku.
W 1993 r. sporządzono katalog wszystkich kolegiat na terenie Rzeszy, w którym zamieszczono podstawowe informacje na temat każdej z nich. Ponadto w nauce niemieckiej istnieje cały szereg rzetelnych monografii poszczególnych korporacji, wydawanych m.in. w ramach serii Germania Sacra. Kwestionariusz badań przyjęty przez badaczy niemieckich zawiera
najbardziej interesujące rozwiązania metodyczne. W pracach podkreślana jest rola kapituł jako Stätte der Begegnung von Kirche und Welt, a jako cel badań stawia się prześledzenie powiązań kanoników z lokalną władzą i elitami.
Badacze zwracają znacznie większą uwagę na relacje kanoników z miastem, a same kolegiaty traktowane są jako städtisches Phänomen.
Integralną częścią opracowań są również rozdziały analizujące stosunek do ordynariuszy diecezji, władców oraz miejscowej szlachty.
Do badań nad kolegiatami przenoszone są wcześniej wspomniane metody stosowane przez autorów prac o kapitułach katedralnych.
Obecnie za najważniejszy cel uznaje się rozpoznanie mechanizmów rekrutacji i decydujących o wejściu do kapituły kwestii powiązań krewniaczych, a także patronatu i klienteli...

3. PODSTAWA ŹRÓDŁOWA

Podstawą pracy są materiały archiwalne pochodzące z dawnego archiwum kapituły Św. Mikołaja.
Wzmianki o funkcjonowaniu archiwum przykolegiackiego mamy już z II poł. XV w., a zachowanie większości akt kapituły świadczy o pieczołowitości w ich przechowywaniu. Po sekularyzacji kolegiaty w 1810 r. większość tego zasobu trafiła do pruskiego Provinzial Archiv Breslau i obecnie znajduje się w zbiorach Archiwum Państwowego we Wrocławiu. Bardzo bogaty jest przechowywany tam zespół dokumentów pergaminowych. Obejmuje on ponad 800 dokumentów wydanych do 1477 r., a kilka dalszych znanych jest z późniejszych transumptów. Ponadto w tamtejszym archiwum znajduje się piętnastowieczna księga z odpisami aktu fundacyjnego i najstarszych statutów kapituły oraz dwie księgi czynszowe.
Najważniejsza z nich znalazła się przypadkowo w zespole Księstwa Nyskiego i nie była dotąd wykorzystywana w publikacjach. Ma ona formę dutki zawierającej szereg papierowych składek, obejmujących spisy dochodów i wydatków kapituły z lat 1415—1456/7.
Oprócz zapisów czysto gospodarczej natury, został tam także włączony wykaz ksiąg, szat i paramentów kolegiackich z 1447 r. Materiały rachunkowe kolegiaty uległy jednak rozproszeniu i część z nich z niewiadomego powodu trafiła do Archiwum Państwowego w Opolu.
Z grupy akt kolegiaty należy natomiast wyłączyć księgę z zespołu Rep. 135 oznaczoną sygnaturą 399 (dawna D 231b), która figuruje jako Księga czynszów kolegiaty w Otmuchowie.
Jak już sugerował wydawca tego zabytku R. Żerelik, jego atrybucja jest wątpliwa, a moje badania nie potwierdziły jakiegokolwiek związku z aktami rachunkowymi kapituły Św. Mikołaja.
W Archiwum Państwowym we Wrocławiu znajduje się też szereg ksiąg rachunkowych korporacji, powstałych w czasach nowożytnych, które jednak zostały wykorzystane wyłącznie do celów porównawczych.

Jeszcze jedna księga czynszowa znajduje się natomiast w posiadaniu Archiwum Archidiecezjalnego we Wrocławiu;
jest nią zakupiony w 1920 r. rejestr dochodów wikariuszy. Ponadto do tamtejszego archiwum trafił kopiarz kolegium mansjonarzy z 1592 r., zawierający odpisy 14 dokumentów z lat 1387—1472.
W porównaniu ze źródłami, którymi dysponują badacze kapituł wrocławskich, widoczna jest bardzo skromna liczba zachowanych materiałów, dotyczących życia wewnętrznego korporacji. Dotkliwą stratą było zaginięcie w 1945 r. najstarszej księgi protokołów posiedzeń kapitulnych, którą tylko częściowo wykorzystali w swoich pracach
J.A. Kopietz i R. Völkel. Obecnie zachowały się jedynie wypisy z tej księgi, wykonane przez badacza dziejów Nysy Augusta Kastnera i przechowywane w Archiwum Państwowym w Opolu.

Kwerendą objęty został także zasób źródeł dotyczących księstwa otmuchowsko-nyskiego oraz jego najważniejszych ośrodków.
Do 1945 r. istniała cała seria nyskich ksiąg ziemskich (Lagerbücher) obejmująca lata 1360—1518.
Obecnie zachowały się jedynie trzy najstarsze księgi, z których ostatnia sięga 1386 (1412) r.
Nieocenioną pomocą było wydanie niemieckich regestów wspomnianych ksiąg, opracowane przez Kurta Engelberta.
Stosunkowo dobrze znane są dokumenty z czwartej księgi ziemskiej (1414—1418), której szczegółowy konspekt znalazł się w materiałach Augusta Kastnera. W przypadku ksiąg ziemskich z lat 1431—1518 pozostawił on już jednak bardziej wyrywkowe odpisy. Ze wspomnianych ksiąg zachowały się również wypisy Kastnera w układzie problemowym, np. na temat nyskiej rodziny wójtowskiej, czy fundacji kościelnych.
Dla badań prozopograficznych kapituły istotne są sporządzone przez niego notatki biograficzne poszczególnych kanoników.
Niestety dotyczą one przede wszystkim wystąpień samych duchownych jako świadków lub wystawców dokumentów, natomiast nie pozwalają na rekonstrukcję powiązań rodzinnych. Wobec pochodzenia większości kanoników i prałatów z obszaru księstwa biskupiego w wielu przypadkach uniemożliwia to ustalenie pozycji rodziny.
Niemal w komplecie zachowały się natomiast dokumenty pergaminowe z archiwum miejskiego, obecnie przechowywane w Archiwum Państwowym w Opolu. Regesty większości z nich zostały opublikowane w XXXVI tomie edycji Codex diplomaticus Silesiae.

Jednym z najważniejszych zbiorów źródeł do dziejów Nysy są dokumenty z tamtejszego archiwum parafialnego, z których obszerne regesty wydał Max Unterlauff. Na ich podstawie można znacznie uzupełnić informacje o kanonikach posiadających altarie w Nysie oraz dzieje fundacji ołtarzowych Fulschussilów. Ważnym zespołem pozostają też znane z rękopiśmiennych regestów dokumenty bożogrobców nyskich oraz odpisy z ich piętnastowiecznego kopiarza.
Brakuje niestety podobnej podstawy źródłowej dla Otmuchowa, dla którego najstarsze dokumenty z archiwum miejskiego pochodzą z XVI w.

Badania prozopograficzne grupy duchowieństwa wymagają wykorzystania możliwie kompletnego materiału dyplomatycznego z kancelarii biskupiej. Z tego względu została przeprowadzana dokładna kwerenda w zespołach dotyczących zarządu duchownego diecezji oraz wszystkich zespołach dokumentów pergaminowych z Archiwum Archidiecezjalnego we Wrocławiu.
Z uwagi na przynależność części kanoników do wrocławskich kolegiów wikariuszy i altarystów w pracy zostały wykorzystane także dokumenty z kopiarzy wikariuszy katedralnych, wikariuszy i mansjonarzy kolegiaty Św. Krzyża oraz altarystów kolegiaty Św. Idziego. W Archiwum Państwowym we Wrocławiu zostały przejrzane zespoły dokumentów większości instytucji kościelnych oraz ich kopiarze. W przypadku akt miejskich obok publikacji źródłowych, wykorzystałam zbiory dokumentów śląskich miast z Archiwum Państwowego we Wrocławiu i Opolu.
Kwerenda objęła również zasoby Archiwów Państwowych w Legnicy i Jeleniej Górze oraz archiwum w Jeseniku.
Szczegółowy wykaz cytowanych źródeł zawiera bibliografia.

Warto wymienić jeszcze jedną ważną grupę źródeł jaką stanowią wydawnictwa z archiwum watykańskiego.
W pracy oparłam się przede wszystkim na dokumentach z wydanego przez Z. Kurasia i I. Kurasiową-Sułkową Bullarium Poloniae oraz z wielotomowych wydawnictw Repertorium Germanicum i Monumenta Vaticana res gestas Bohemicas illustrantia.

4. ZAŁOŻENIA PRACY

Ramy chronologiczne pracy wyznacza z jednej strony data fundacji kolegiaty (1386 r.), a z drugiej rok przeniesienia kapituły do Nysy (1477). Dla czasów po 1477 r. istnieje wspomniana wyżej kompetentna rozprawa Richarda Völkela, która wymaga jedynie niewielkich uzupełnień, zatem nie było celowe opracowywanie tego okresu.
Wybrany tytuł: Kapituła kolegiacka Św. Mikołaja w Otmuchowie. Dzieje — organizacja — skład osobowy (1386—1477) nawiązuje do klasycznej pracy Kazimierza Doli o kapitule wrocławskiej, która stanowiła wzór dla niniejszej rozprawy.

Moje studium zawdzięcza jednak również wiele rozwiązaniom zawartym w ostatnio opublikowanych pracach A. Radzimińskiego i M.D. Kowalskiego. Podobnie jak we wspomnianych rozprawach, za główny cel niniejszej pracy postawiono opracowanie wszechstronnego studium prozopograficznego duchowieństwa kapituły Św. Mikołaja.
Różnicą w stosunku do wymienionych publikacji jest zamieszczenie obszernej charakterystyki grupy wikariuszy i mansjonarzy.
Przedstawianie wspólnego studium wyższego i niższego duchowieństwa kapituły nie ma tradycji w polskiej mediewistyce, jednak wydaje się uzasadnione i jest powszechnie przyjęte w nauce niemieckiej. Wzorem prac niemieckich zostało tu uwzględnione opracowanie kontaktów kapituły ze światem zewnętrznym, w tym bardzo rzadko podejmowane zagadnienie relacji kapituły z miastem.

Praca składa się z siedmiu głównych rozdziałów, z których dwa pierwsze stanowią rozszerzone wprowadzenie do zasadniczej części rozprawy — rozdziału czwartego i piątego, poświęconych „zbiorowemu portretowi" duchowieństwa kapituły w latach 1386—1477.
W pierwszym rozdziale przedstawiona została genealogia rodziny Fulschussilów, z której wywodził się fundator kolegiaty prepozyt Bertold.
W celu należytego rozpoznania motywów kierujących fundatorem i kontekstu całego przedsięwzięcia, konieczne było
ukazanie jego relacji pokrewieństwa. Inni członkowie rodziny również zajmowali znaczące stanowiska kościelne na Śląsku.
Z Fulschussilów wywodziło się najpewniej pięciu kanoników otmuchowskich, którzy w dwu pierwszych dziesięcioleciach decydowali w znacznym stopniu o składzie kapituły Św. Mikołaja.
Fakt ten wraz z wyjątkowością całej inicjatywy fundacyjnej, jako szczególnego przejawu mieszczańskiej ostentacji, każe bliżej przyjrzeć się temu środowisku.

W rozdziale drugim ukazana została historia parafii otmuchowskiej od jej początków w XIII w., okoliczności fundacji oraz dzieje kapituły otmuchowskiej do 1477 r. Dzieje parafii zostały przedstawione poprzez sylwetki kolejnych plebanów.
Mniej miejsca ze względu na brak stosownych przekazów poświęcono opisowi samej świątyni kolegiackiej.
Z uwagi na szczątkowe zachowanie dokumentów miejskich Otmuchowa nie było także możliwe szczegółowe przedstawienie topografii budynków należących do duchownych. Zestawione zostały jednak wszystkie wzmianki dotyczące budowli kolegiackich.

Rozdział trzeci — Uposażenie poświęcony został podstawom materialnego bytu korporacji.
Ustalona tu została wysokość uposażenia prebend prałackich i kanonickich oraz beneficjów niższego duchowieństwa.
Starano się przedstawić wielkość majątku kapitulnego w ujęciu dynamicznym, z uwzględnieniem jego przyrostu lub zmniejszania się w badanym okresie. Podjęto próbę określenia rzeczywistych dochodów uzyskiwanych przez kapitułę oraz oszacowania strat, jakie przyniosły tej instytucji najazdy husyckie z lat dwudziestych i trzydziestych XV w.

W rozdziale czwartym: Struktura wewnętrzna kapituły znalazły się przede wszystkim ustalenia odnośnie liczby i hierarchii prałatur, liczby kanonii oraz organizacji kolegiów niższego duchowieństwa kapituły. Ponadto włączono do niego paragrafy dotyczące urzędników kapitulnych, który to temat jak dotąd w niewielkim tylko stopniu został opracowany w literaturze.
Propozycją badawczą jest paragraf dotyczący służby oraz część poświęcona pieczęciom, którymi posługiwali się członkowie korporacji.

Zasadniczą część pracy stanowi rozdział piąty Grupa prałatów i kanoników w latach 1386—1477, będący właściwą charakterystyką środowiska duchownych kapituły otmuchowskiej. Podstawę niniejszych rozważań stanowią biogramy zestawione w części biograficznej, gdzie też zamieszczona została pełna dokumentacja źródłowa.
W rozdziale tym uwzględniono tradycyjne elementy z kwestionariusza badań prozopograficznych duchowieństwa, obejmujące kwestie pochodzenia społecznego, terytorialnego, narodowości, wykształcenia, posiadanych beneficjów, rezydencji i udziału w zarządzie diecezją.
Nowym rozwiązaniem jest wprowadzenie paragrafów o „łowcach prebend", systemie obejmowania beneficjów czy rekrutacji z tzw. „małego regionu". Znacznie poszerzony został kwestionariusz badań dotyczący pełnienia przez członków kapituły funkcji publicznych, a charakterystyka grupy oficjałów i prokuratorów biskupich zawiera w większości nowe ustalenia.
Równie szczegółowo prześledzone zostały drogi uzyskiwania kanonii w Otmuchowie.

W następnym rozdziale: Grupa wikariuszy i mansjonarzy w latach 1386—1477 zawarto charakterystykę grupy niższego duchowieństwa.
Ze względu na znacznie mniejszy zasób źródeł dotyczących tego środowiska, badania te musiały się jednak ograniczyć tylko do podstawowych kwestii, takich jak pochodzenie społeczne i terytorialne, wykształcenie i kumulacja beneficjów.

W rozdziale VII, będącym próbą podsumowania wątków pojawiających się w wyżej wyszczególnionych rozdziałach, zostały szczegółowo przedstawione kontakty kapituły ze światem zewnętrznym: zarówno z władzami kościelnymi (papiestwem, biskupami wrocławskimi), jak i mieszczaństwem Otmuchowa.

Uzupełnieniem pracy są aneksy obejmujące tabele genealogiczną rodziny Fulschussilów, zdjęcia pieczęci używanych przez korporację i poszczególnych duchownych oraz pomocnicze materiały ilustracyjne (plan Otmuchowa).
W pracy zastosowano oznaczenie gwiazdki na określenie informacji hipotetycznych, natomiast nazwy miejscowości, których nie udało się zidentyfikować pisane są kursywą.
Wszystkie skróty nazw czasopism są przyjęte za Encyklopedią Katolicką (nie dotyczy to skrótów innych opracowań).

Prezentowana rozprawa jest nieznacznie poprawioną i uzupełnioną wersją pracy magisterskiej, obronionej w 1999 r. na Wydziale Historyczno-Pedagogicznym Uniwersytetu Opolskiego. Praca ta została pozytywnie oceniona przez recenzentów konkursu im. S. Herbsta i uzyskała w nim jedną z dwóch równorzędnych pierwszych nagród.
W tym miejscu chciałabym bardzo gorąco podziękować mojemu promotorowi ks. prof. dr. hab. Kazimierzowi Doli, który zachęcił mnie do podjęcia badań nad historią księstwa otmuchowsko-nyskiego oraz udzielił mi wielu cennych rad w czasie powstawania niniejszej rozprawy.
Bardzo wiele zawdzięczam też wieloletniej trosce i pomocy mojego opiekuna naukowego — prof. dr hab. Anny Pobóg-Lenartowicz,
która patronowała moim pierwszym krokom w dziedzinie mediewistyki...


SPIS TREŚCI :

Zestawienie skrótów
Bibliografia
Wstęp

I. RODOWÓD FUNDATORA

1. Protoplasta
2. Reimbold Fulschussil
3. Synowie Reimbolda
4. Czwarte pokolenie
5. Fulschussilowie — duchowni
6. Bertold — fundator kolegiaty
7. Ostatni przedstawiciele rodziny

II. DZIEJE PARAFII OTMUCHOWSKIEJ I KAPITUŁY ŚW. MIKOŁAJA DO 1477 R.

1. Zarys dziejów parafii otmuchowskiej do 1386 r.
2. Okoliczności fundacji kolegiaty
3. Patrocinium
4. Kościół kolegiacki
5. Dzieje kolegium kanonickiego do 1477 r.

III. UPOSAŻENIE

1. Uposażenie pierwotne
2. Uposażenie prebend
2.1. Prepozytura
2.2. Dziekania
2.3. Kustodia
2.4. Kanonie
2.5. Niższe duchowieństwo
2.6. Dystrybucje
3. Darowizny na rzecz kapituły Św. Mikołaja
4. Majątek kapituły w XV w.
4.1. Posiadłości
4.2. Dziesięciny
4.3. Inne dochody
5. Strategia majątkowa korporacji

IV. STRUKTURA WEWNĘTRZNA KAPITUŁY

1. Statuty
2. Prałaci
2.1. Liczba i hierarchia
2.2. Prepozyci
2.3. Dziekani
2.4. Kustosze
3. Kanonicy
4. Duchowieństwo niższe
4.1. Wikariusze
4.2. Mansjonarze
4.3. Inni duchowni kościoła kolegiackiego
5. Urzędnicy kapitulni
5.1. Prokuratorzy
5.2. Notariusze
5.3. Wójt kapituły
5.4. Komornik
5.5. Rector scolarum i nauczyciele pomocniczy
5.6. Organista i dzwonnik
5.7. Zakrystian
6. Służba
7. Posiedzenia
7.1. Zwyczajne
7.2. Generalne
8. Pieczęć

V. GRUPA PRAŁATÓW I KANONIKÓW (1386—1477)

1. Droga do kapituły
1.1. Obsadzanie prałatur i kanonii
1.2. Dzięki prowizji papieskiej
1.3. Poprzez służbę na dworze biskupim
1.4. Poprzez konsystorz i urząd audytora
1.5. Poprzez urzędy zarządu lokalnego dóbr biskupich
1.6. Dzięki prawu patronatu
1.7. Awans z grona niższego duchowieństwa
1.8. Wpływ powiązań rodzinnych
2. Pochodzenie terytorialne
2.1. Rola czynnika terytorialnego
2.2. Kanonicy z księstwa biskupiego
2.3. Kanonicy — Ślązacy
2.4. Cudzoziemcy
3. Pochodzenie społeczne
3.1. Możliwości badań
3.2. Synowie szlacheccy
3.3. Mieszczanie
3.4. Chłopi
4. Narodowość
5. Wykształcenie akademickie
5.1. Wymagania statutowe
5.2. Liczba studiujących
5.3. Czas studiów
5.4. Miejsce studiów
5.5. Przedmiot studiów
5.6. Graduaci w kolegiacie
5.7. Wykształcenie a pochodzenie
6. Kumulacja beneficjów
6.1. Możliwości kumulacji
6.2. Stan faktyczny
6.3. Kumulacja prałatur
6.4. Kumulacja kanonii
6.5. Kanonicy jako plebani
6.6. Kanonicy—altaryści
6.7. Kanonicy jako wikariusze i mansjonarze
6.8. System obejmowania beneficjów
6.9. Łowcy prebend
7. Kwestia rezydencji
8. W służbie diecezji i papiestwa
8.1. Administratorzy biskupstwa
8.2. Oficjałowie i wikariusze generalni
8.3. Kolektorzy biskupi, papiescy i soborowi

VI. GRUPA WIKARIUSZY I MANSJONARZY (1386—1477)

1. Pochodzenie
2. Wykształcenie
3. Kumulacja beneficjów

VII. STOSUNKI KAPITUŁY ZE ŚWIATEM ZEWNĘTRZNYM

1. Stolica Apostolska wobec kapituły Św. Mikołaja
2. Biskupi wrocławscy a prałaci i kanonicy otmuchowscy
3. Mieszczanie otmuchowscy wobec duchownych kapituły

Zakończenie


CZĘŚĆ PROZOPOGRAFICZNA

1. Chronologiczny spis prałatów i kanoników kolegiaty otmuchowskiej 1386—1477
1.1. Prepozyci
1.2. Dziekani
1.3. Kustosze
1.4. Kanonicy
2. Alfabetyczny spis prałatów i kanoników otmuchowskich 1386—1477
3. Biogramy kanoników i prałatów w układzie alfabetycznym
4. Chronologiczny wykaz wikariuszy i mansjonarzy otmuchowskich
4.1. Curati
4.2. Wicedziekani
4.3. Subkustosze
4.4. Wikariusze
4.5. Precentorzy
4.6. Mansjonarze
5. Biogramy wikariuszy i mansjonarzy w układzie alfabetycznym

Zusammenfassung

Indeks nazw geograficznych
Indeks osób

ILUSTRACJE :

Il. 1. Widok Otmuchowa z ok. 1730 r. wg F.B. Wernera
Il. 2. Plan Otmuchowa za Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. VII, z. 3, Warszawa 1964
II 3. Pieczęci:
(a) kolegiaty otmuchowskiej — najstarsza (1391 r.);
(b) Jana Seckila (1388 r.);
(c) Leonarda z Ząbkowic Śląskich (1405 r.)
(d) Pawła Fulschussila (1352 r.);
(e) Andrzeja Fulschussila (1396 r.);
(f) Jerzego Fulschussila, kanonika otmuchowskiego i oficjała wrocławskiego;
(g) kolegiaty otmuchowskiej — typ drugi (1421 r.);
(h) prepozyta Mikołaja z Szonowa;
(i) kanonika otmuchowskiego Zygfryda Fulschussila (1425 r.)
Il. 4. Tablica genealogiczna rodu Fulschussilów