Z dziejów parafii Dziergowice - Ks. HELMUT EKERT

Wydano w serii : Z Dziejów Kultury Chrześcijańskiej na Śląsku

[ Dziergowice (dodatkowa nazwa w jęz. niem. Oderwalde, do 1931 Dziergowitz) miejscowość w Polsce położona w województwie opolskim,
w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim, w gminie Bierawa. ]


PRZEDMOWA :

Z radością wziąłem do ręki pracę ks. dra Helmuta Ekerta pt. „Z dziejów parafii Dziergowice".
Są to bowiem dzieje mojej rodzinnej parafii, w której się urodziłem, wychowałem i z którą jestem związany do dzisiaj. Autorem jest aktualny proboszcz parafii, którego szanuję i cenię.

Opracowanie ma charakter pracy naukowej.
Jest oparte na źródłach archiwalnych i dostępnych opracowaniach naukowych omawiających problematykę Śląska. Ponadto ma ono znamiona popularno-naukowe poprzez prosty, komunikatywny język i jasny, uporządkowany tok przedstawiania faktów i opinii.

Każdą społeczność buduje nie tylko „kultura wyboru", ale również „kultura korzeni".
Ukazanie bogactwa dziedzictwa narodu, regionu jest współcześnie niezwykle ważne, gdyż wielu poprzez możliwość pracy i wyjazdów do innych krajów traci swoją tożsamość. Nie tylko ich dzieci są tzw. „eurosierotami", ale oni sami, przez proces „wykorzenienia", tworzą grupę „eurosierot" i nie wiedzą skąd przychodzą i dokąd zdążają. Autor doskonale ten problem ujął pisząc w zakończeniu: „Historia parafii Dziergowice to właściwie historia dziejów ludzi, którzy tutaj mieszkali i mieszkają, a których Pan Bóg powołał w konkretnym czasie, aby tworzyli rodzinę dzieci „Bożych" i kontynuowali Jego stwórcze i zbawcze dzieło".

Kościół - parafia to rodzina, w której każdy zachowuje swoją indywidualność. Wnosi swój wkład do dobra wspólnego, buduje wspólny „Dom", któremu na imię Kościół Chrystusowy, „którego bramy piekielne nie przemogą".
Każdy - wracając z dalekiej podróży - do „Domu" zawsze jest mile widziany i jest u siebie.
Ten „Dom" nigdy nie był bogaty. Ten „żebraczy" kościół parafialny św. Anny jest „nasz", dlatego jest nam taki bliski. Od 1656 roku patronuje nam święta Anna, „Matka Matki naszego Pana Jezusa Chrystusa" która jest wzorem Matki i wychowawczyni. „Niech się co chce dzieje, w Tobie św. Anno mam nadzieję" - tak śpiewamy i to przeświadczenie pozwoli nam przetrwać burze, nawałnice laicyzacji.

Jest zasługą autora, że dzieje parafii nie potraktował wycinkowo, lecz umieścił je w kontekście wydarzeń społecznych, politycznych i religij­nych omawianego czasu historycznego. Ukazał pracę duszpasterską wie­lu duszpasterzy na przestrzeni dziejów, potwierdzając tezę o ważnej roli pasterzy budujących świadomość religijno-moralną wiernych.
Nie po­minął znaczenia szkoły parafialnej, potem gminnej. Wykształcenie, zdo­byta wiedza stanowią fundament partnerstwa w jednoczącej się Europie. Ukazał także aktywność laikatu, przypominając znaczenie stowarzyszeń religijnych i bractw w budzeniu pobożności ludowej.

Autorowi dziękuję za podjęty trud i mozolne szukanie w archiwach wszystkiego, co dotyczyło historii parafii.

Będzie z pewnością radością autora i moją, kiedy książka „Z dzie­jów parafii Dziergowice" znajdzie swe miejsce nie tylko w każdej rodzi­nie w Dziergowicach, ale również w ręku każdego, kto czuje się związany z parafią więzami krwi i wiary.

Niech dobry Bóg, za wstawiennictwem św. Anny błogosławi i otacza swoją opieką parafię i każdego z wiernych i da wzrost życia duchowego i religijno-moralnego.

Gliwice, w świętych Apostołów Piotra i Pawła, 29 czerwca 2008 roku.

Gerard Kusz, bp
syn parafii Dziergowice



WSTĘP :

Parafia Dziergowice, choć jest jedną z wielu należących do diecezji gliwickiej, to jednak wyróżnia się i jest znana dzięki ks. biskupowi Gerardowi Kuszowi, który z niej pochodzi, a także z zaangażowania w powstania śląskie w latach 1919—1921, organizowane przez ówczesnego proboszcza, ks. Pawła Brandysa i jego brata, ks. Jana Brandysa. Obecnie należy do dekanatu Kuźnia Raciborska i swoim zasięgiem obejmuje jeszcze wieś Solarnia i przysiółek Ruda. W przeszłości obie wioski jako lokalia należały do parafii Łany.
Rok 1893 to rok narodzin parafii, zawiązała się społeczność będącą cząstką i obrazem Kościoła powszechnego.
Od tej pory jako wspólnota wiary, kształtowana przez słowo Boże, Eucharystię i modlitwę, stała się na tym małym skrawku ziemi śląskiej szczególnym miejscem formacji wiernych i tworzenia kultury chrześcijańskiej.

Obchodzony dwa lata temu jubileusz 100-lecia kościoła parafialnego i obecności św. Anny, patronki parafii, stał się jedną z przyczyn do napisania tej publikacji. Autorowi tej pracy chodziło również o to, aby pozostawić parafianom czytelne ślady ich historii, ich korzeni, ich tzw. małej ojczyzny.
Przypomnienie wydarzeń z przeszłości, zarówno tych radosnych, jak i bolesnych, pozwoli poznać własne dzieje i odkryć ich bogactwo oraz pomoże zachować własną tożsamość i poczucie odpowiedzialności za przyszłość.

Parafia Dziergowice do tej pory nie doczekała się całościowego opracowania historycznego.
Pewne wycinkowe informacje znajdują się w zbiorowym opracowaniu napisanym pod redakcją Edwarda Nycza.
Także na temat Dziergowic została napisana praca magisterska przez parafiankę, H. Melcz pt. „Legendowa topografia Dziergowic" w wersji maszynopisowej. Ubóstwo materiałów historycznych, brak pierwszej kroniki nie pozwala na pełne ujęcie historii dziergowickiej parafii. Dlatego to opracowanie będzie tylko przyczynkiem do dziejów parafii.

Rekonstrukcja historii wioski i parafii stała się możliwa dzięki zachowanej w Archiwum Parafii Dziergowice bazie źródłowej.
Wśród dokumentów wiele informacji zawierają księgi metrykalne od 1815 r., krótka kronika parafialna napisana w języku niemieckim przez ks. Ernesta Groegera i kronika parafialna w języku polskim pisana od 1963 r. Bardzo cennym źródłem wiedzy są dokumenty, które znajdowały się w kuli wieży kościoła drewnianego i obecnego, murowanego.
Wiele wiadomości dostarczyły powojenne akta wizytacyjne, inwentarz kościoła, ogłoszenia parafialne, choć niekompletne, protokoły Rady Duszpasterskiej. Wielką pomocą we wzbogaceniu materiałów historycznych okazała się Kronika Dziergowic prowadzona przez parafianina, długoletniego kościelnego, Pawła Makowiaka, którą dedykował swojej rodzinie.

W opracowaniu wykorzystano źródła drukowane, zwłaszcza J. Jungnitza, J. G. Knie, F. Triesta.
Wiele informacji dotyczących kościoła i wsi uzyskano z przekazów przechowywanych w pamięci parafian.

Z racji skromnej bazy materiałowej niniejsze opracowanie jest podjęciem próby odtworzenia dziejów obydwu miejscowości i historii parafii w ostatnim stuleciu. Interesować nas będzie to, co jest związane z bazą materialną, terytorialnym i duszpasterskim zasięgiem parafii, jak i przejawy jej życia duchowego. Zamiarem autora jest nie tylko opisanie w za­rysie dziejów parafii i jej instytucji z kościołem parafialnym, ale również pokazanie, poprzez analizę rozwoju życia religijnego - zmian, jakie zaszły w życiu religijnym w ponad wiekowej parafii. Wiele uwagi poświęcono także roli duszpasterzy i świeckich, którzy na różnych płaszczyznach poczuwali się do odpowiedzialności za kształt życia parafialnego.

W oparciu o zebrany materiał nakreślenie dziejów parafii ujęto w trzech rozdziałach.
Rozdział pierwszy pokazuje usytuowanie geograficzne miej­scowości: Dziergowice i Solarnia, początki osadnictwa na tych terenach, aż do powstania kościoła i samodzielnej parafii, czyli do 1893 r. Przedsta­wiamy również kapłanów-lokalistów, którzy w tym czasie pełnili posługę duszpasterską w kościele drewnianym pod wezwaniem św. Anny.
Rozdział drugi opisuje obecny kościół parafialny, czas jego budowy, wystrój wnętrza, jego zniszczenie pod koniec II wojny światowej i czas odbudowy, remontów oraz uposażenia do 2006 r. Zawiera także opis innych obiektów znajdujących się na terenie parafii: klasztor św. Teresy, krzyże, kapliczki, cmentarz parafialny, zabudowania plebańskie. Następnie, daje spojrzenie na życie mieszkańców parafii na tle wydarzeń
społeczno-politycznych i religijnych zachodzących w latach 1900—2006. Kończą go biogramy duszpasterzy, proboszczów i wikarych posługujących w parafii. Rozdział trzeci poświęcony jest formom życia duchowo-religijnego wspólnoty parafialnej kształtowanych poprzez duszpasterstwo sakramentalne i nabożeństwa pobożności ludowej.
Omawia stowarzyszenia, bractwa i grupy działające w parafii. Na końcu przedstawia kapłanów, zakonników i zakonnice pochodzących z parafii.

Niniejsze opracowanie mogło zaistnieć nie tylko dzięki zachowanym archiwaliom, ale również dzięki pomocy wielu ludzi związanych z parafią, którzy udostępniali posiadane informacje, zdjęcia i dokumenty.
Pragnę zatem wyrazić wdzięczność wszystkim, którzy w tym opracowaniu mają swój udział.


SPIS TREŚCI :

Przedmowa

Wstęp

I. Rys historyczny Dziergowic i Solarni oraz kościoła do 1893 r.

1. Początki osadnictwa w Dziergowicach
2. Początki osadnictwa w Solarni
3. Powstanie kościoła i tworzenie samodzielnego duszpasterstwa w Dziergowicach
4. Duszpasterze do czasu utworzenia parafii

II. Dzieje parafii św. Anny w Dziergowicach

1. Obiekty sakralne i dobra parafialne
1.1. Kościół parafialny
1.1.1. Budowa kościoła
1.1.2. Wnętrze świątyni
1.1.3. Kościół parafialny w latach 1945—2005
1.2. Dom św. Teresy (klasztor Sióstr Służebniczek Najświętszego Serca Pana Jezusa)
1.3. Kaplice i krzyże przydrożne
1.3.1. Dziergowice
1.3.2. Solarnia
1.4. Cmentarz parafialny
1.5. Plebania, salka katechetyczna, domek gospodarczy
2. Spojrzenie w zarysie na dzieje parafii w latach 1900—2006
3. Duszpasterze parafii
3.1. Proboszczowie
3.2. Wikarzy
4. Rada Parafialna
5. Służba kościelna
5.1. Kościelni
5.2. Organiści
5.3. Grabarze

III. Życie religijne wspólnoty parafialnej

1. Posługa sakramentalna
2. Praktyki religijne w roku liturgicznym
3. Stowarzyszenia, bractwa i grupy parafialne
4. Powołania kapłańskie i zakonne

Zakończenie        
Aneks      
Bibliografia       
Wykaz skrótów    
Zusammenfassung