W drodze do Jerozolimy Materiały z Sympozjum Biblijnego zorganizowanego przez Katedrę Starego Testamentu ...

OD REDAKCJI

Podjęty na sympozjum biblijnym zorganizowanym przez Katedrę Starego Tes­tamentu na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Opolskiego temat W drodze do Jerozolimy, chciał przybliżyć słuchaczom obraz Jerozolimy — miasta tak często wymienianego na kartach ksiąg Starego Testamentu, bo aż 669 razy.
Można rozpatrywać Jerozolimę jako miasto starożytne, stolicę całego Izraela czy Judy, czy też jako miasto święte ze świątynią, w której mieszkał Jahwe.

Z historycznego punktu widzenia Jerozolima nie była miastem zbudowanym przez Izraelitów.
Hebrajczycy, przybywając do Kanaanu w dobie patriarchów czy później za czasów Jozuego, zastali już zbudowane i zamieszkałe miasto.

Najstarsze świadectwa pisane o Jerozolimie pochodzą z początków II tysiąclecia przed Chrystusem, kiedy to w Kanaanie osiedliły się napływające z północy szczepy Amorejczyków. Dochodziło wtedy do konfliktów między książętami amorejskimi a suwerenami egipskimi, czego świadectwem są odkryte egipskie „teksty ekssekracyjne". Były to wypisywane na wazach lub figurach formuły złorzeczące oraz imiona książąt i ich państewek, głównie azjatyckich wrogów Egiptu.
Naczynia te rozbijano, a figurki książąt skazanych na śmierć poddawano magicznemu rytowi zniszczenia.

Znamy imiona kilku przedizraelskich książąt jerozolimskich, np. wspomniany w tych tekstach książę jerozolimski Seti-Anu.
Biblia zachowała wspomnienie o tajemniczej postaci Melchizedeka, króla i kapła­na Jerozolimy, który wyszedł na spotkanie Abrahama wracającego po zwycięstwie nad pięcioma królami z odbitym Lotem: „Melchizedek zaś, król Szalemu, wyniósł chleb i wino, a ponieważ był on kapłanem Boga Najwyższego, błogosławił Abraha­ma" (Rdz 14,18n).

W XIV w. przed Chr. pisał z Jerozolimy listy do faraona Amen-Hotepa II książę Jerozolimy, Abdi-Hipa, donosząc królowi o niepokojach, jakie sprawiały w Kana­anie napływające z północy szczepy Habiru i domagał się pomocy wojskowej.

W czasach podboju Kanaanu pod wodzą Jozuego król jerozolimski, Adonizedek, stanął na czele koalicji przeciw Izraelitom (Joz 10,1.3).

Archeologia sięgnęła jeszcze dalej wstecz i wykopaliska Kathleen Kenyon wy­kazały, że najstarsze osiedla na wzgórzu Ofel należy datować na ok. 3000 r. przed Chr.
Informacje o tym okresie dziejów miasta są bardzo skąpe. Możliwe, że świeżo odkryte archiwa z Ebla z XXIV w. przed Chr., w których już odczytano nazwę „Je­rozolima", dostarczą więcej danych o najstarszych dziejach tego przedizraelskiego miasta.

Stolicą państwa izraelskiego stała się Jerozolima dopiero około 1000 r. przed Chr. po zdobyciu jej przez Dawida.
Od tego momentu rosło jej znaczenie polityczne i re­ligijne. Dawid uczynił ją stolicą zjednoczonego Królestwa, a świątynia zbudowana przez Salomona uczyniła z niej centrum religijne całego Izraela, miejscem mieszkania Jahwe i ośrodkiem kultu. Stanie się też miejscem pielgrzymowania Izraelitów z Palestyny i diaspory.
Jerozolima stała się miejscem uświęconym obecnością Jahwe. Prorocy podkreślali godność Miasta Świętego i wskazywali na jego świetlaną przyszłość. Jednak najgorętszymi piewcami wielkości — zwłaszcza religijnej — Jerozo­limy byli psalmiści Izraela. Od Dawida, „śpiewaka psalmów Izraela" (2 Sm 23,1), po anonimowych poetów czasów perskich czy nawet hellenistycznych, byli oni świad­kami splendoru Jerozolimy, a w dużej mierze i twórcami jej chwały.
To psalmiści na­dawali Jerozolimie, wśród wielu innych tytułów, nazwę „Miasto Boże" ('IR- Elohim).

Psałterz na określenie Miasta Świętego używa dwóch nazw: Jeruzalem i Syjon.
Można postawić pytania: Co oznaczało to dla wiary Izraela w jedynego Boga Jahwe?
Co stanowiło „duszę" tego miasta? Jak w człowieku dusza jest najczęściej związana z ciałem, tak i w organizmie Jerozolimy to, co duchowe wyrażało się i działało po­przez rzeczywistość fizyczną, a ona rzutowała na kształt i wymiar tego, co duchowe.
Takie elementy, jak: skała, góra, warownia, brama, w mowie natchnionych poetów stawały się środkami do wyrażenia rzeczywistości duchowych, kształtowały sposób mówienia o Bogu i wpływały na sposób rozumienia Boga — mieszkańca Syjonu. Samo Miasto Święte urosło do rangi wielkiego symbolu. Historyczne wydarzenia, jakie dokonały się w Jerozolimie, nabierały w oczach wierzącego ludu waloru „dzieł Boga" i ubogacały wiarę w Miasto Święte jako stolicę Bożego władania i zbawczego działania. Budowle miasta, które „patrzyły" na cudowne dzieła Boże, stawały się dla przybyszów i przyszłych pokoleń „świadkami" wielkich spraw Bożych. Dlatego ten wymiar historyczny Jerozolimy stanowi punkt wyjścia i tło do wyjaśnienia całej duchowej i mistycznej sfery Miasta Świętego.

Ten cel ukazania choćby w ogólnej perspektywie Miasta Świętego miało nasze sympozjum biblijne na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Opolskiego w dniu 24 maja 2000 r. Był to jakiś mały przyczynek do przeżywania wielkiego jubileuszu 2000 lat, kie­dy to „Słowo stało się Ciałem i zamieszkało wśród nas" (J 1,14a).
Prelegenci, ukazu­jący Święte Miasto w różnych aspektach, chcieli przybliżyć materialne i duchowe wymiary Jerozolimy, w której Chrystus, nasz Zbawiciel, dokonał fundamentalnego dzieła pojednania człowieka z Bogiem.

Tu, na Świętej Górze, Jezus przelał swoją Krew i zawarł w imieniu nowego Izra­ela nowe wieczne przymierze z Bogiem, naszym Ojcem. W Świętym Mieście zmar­twychwstał, zwyciężając grzech i śmierć. Z tego Miasta odszedł do nieba i zasiadł po prawicy Ojca. Przez dokonanie swego zbawczego dzieła w Świętym Mieście Je­zus jakby przypieczętował jego świętość i zostawił nam wielki znak. Sam „zdążał" do Jerozolimy i już jako 12-letni chłopiec pielgrzymował z Maryją i Józefem.
Jero­zolima była w Starym Testamencie Miastem Świętym i jest i dla nas, chrześcijan, miejscem, ku któremu kierują się nasze oczy i nasze serca, zwłaszcza w Roku Świę­tym 2000.

Niniejsza pozycja zawiera przedstawione na sympozjum referaty ukazujące różne aspekty Świętego Miasta, pragnące przybliżyć nam cały obraz Jerozolimy.

Jerozolimę Starego Testamentu omawiają:

— o. prof. dr hab. Andrzej Sebastian Jasiński OFM przedstawił w artykule System wodny Jerozolimy problem zaopatrzenia w wodę od początku dziejów miasta zbudowanego na źródle Gihon, które dostarczało mieszkańcom wody, nieodzownej do życia w całym mieście. Mieszkańcy wykuli tunel, który pozwolił im korzystać z wody doprowadzonej całym systemem zbudowanym i ulepszanym w czasach króla Ezechiasza (728—699);

— o. prof. dr hab. Bonawentura Smolka OFM, w artykule U źródeł personalistycznego rozumienia świętości miasta Jeruzalem, przedstawił Boga jako absolutnie świętego. W świętości Boga uczestniczy człowiek i przez to świętość staje się kategorią osobową, której istota polega na wolnym udziale człowieka w tajemnicy zbawienia. W Starym Testamencie również miejsca nazywano świętymi, jako środowiska oddawania czci Bogu, gdyż w różnych miejscach objawił się Jahwe, potwierdzał swoją obecność. Święta jest Jerozolima — miejsce mieszkania Jahwe w świątyni;

— ks. dr hab. Zdzisław Małecki w artykule Jerozolima — miastem pokoju przedstawia, że Jahwe — Bóg Izraela — był obecny ze swoim ludem. Jerozolima i Syjon były miejscem mieszkania Jahwe. Jahwe opiekował się ludem i miastem, strzegł go przed nieporządkiem i zachowywał od zewnętrznego i wewnętrznego niepokoju oraz niebezpieczeństwa.
Jerozolima była miastem pokoju, bo tworzył go i zabezpieczał Jahwe mieszkający na Syjonie;

— ks. dr Krystian Ziaja w artykule Jerozolima — centrum kultyczne Izraela ukazuje Jerozolimę jako miejsce modlitwy, głębokich przeżyć religijnych, a przede wszystkim miejsce składania ofiar. W zbudowanej przez Salomona świątyni zorganizowany był kult ofiarny sprawowany przez kapłanów i lewitów, który był wyrazem wiary i czci ludu dla swojego Boga.
Miejscem sprawowania tego kultu była świątynia jerozolimska, do której pielgrzymowały pokolenia izraelskie, aby tam przeżywać swoją więź z Bogiem i całym narodem.

W Nowym Testamencie Jerozolima również odgrywała ważną rolę. Chrystus swoją obecnością uświęcił świątynię swego Ojca.
W Jerozolimie złożył ofiarę swego życia na krzyżu, tu został pogrzebany i trzeciego dnia zmartwychwstał:

— ks. prof. dr hab. Janusz Czerski w artykule Teologiczne znaczenie Jerozolimy w pismach św. Łukasza ukazał misję Jerozolimy, jaką przedstawia św. Łukasz, zwłaszcza w swojej Ewangelii. Św. Łukasz zaczyna i kończy swoje opowiadanie o Jezusie w Jerozolimie.
Jerozolima ma ważne znaczenie teologiczne w całym dziele zbawczym Jezusa;

— o. dr Adam Sikora OFM z Uniwersytetu Poznańskiego przedstawił wizję Jerozolimy w Apokalipsie — Jerozolima w Apokalipsie św. Jana. Jerozolima jest punktem docelowym całej ludzkości. Jako miasto zbudowane i chronione przez Boga jest metą i nadzieją wszystkich ludzi. Bóg uczynił z niej przybytek, miejsce wspólnego zamieszkania Boga i ludzi;

— wreszcie o. dr Marian Arndt OFM w artykule Widok na Jerozolimę (wykopaliska na Nebo) przedstawił historię badań archeologicznych prowadzonych na górze Nebo przez Franciszkańską Kustodię Ziemi Świętej. Franciszkańskie Studium Biblijne rozpoczęło swoje wykopaliska w latach 1933-1937 na górze Nebo — miejscu śmierci Mojżesza, skąd Bóg pozwolił mu oglądać całą ziemię obiecaną z Jerozolimą, do której zmierzał naród izraelski pod jego przewodnictwem przez 40 lat wędrówki przez pustynię.

Ks. Zdzisław Małecki


SPIS TREŚCI :

Od Redakcji

O. ANDRZEJ S. JASIŃSKI OFM — System wodny Jerozolimy

O. BONAWENTURA SMOLKA OFM — U źródeł personalistycznego rozumienia świętości miasta Jeruzalem

KS. ZDZISŁAW MAŁECKI — Jerozolima miastem pokoju

KS. KRYSTIAN ZIAJA — Jerozolima - centrum kultyczne Izraela

KS. JANUSZ CZERSKI — Teologiczne znaczenie Jerozolimy w pismach św. Łukasza

O. ADAM RYSZARD SIKORA OFM — Jerozolima w Apokalipsie św. Jana

O. MARIAN B. ARNDT OFM — Z widokiem na Jerozolimę. Wykopaliska franciszkanów na Górze Nebo w Jordanii