Izrael i Biblia Hebrajska w Nowym Testamencie Materiały z Sympozjum Biblijnego zorganizowanego przez Katedry ...

PRZEDMOWA

Biblia — Pismo święte jest zbiorem ksiąg, które można uważać za bestseller literatury światowej.
Świadczą o tym liczne tłumaczenia całej Biblii lub przy­najmniej niektórych jej ksiąg, na wiele języków, a nawet dialektów. Nie ma w literaturze światowej żadnej innej księgi, która cieszyłaby się tak dużą popu­larnością, jak Pismo święte. Nawet święta księga islamu — Koran często nawią­zuje do tekstów Biblii.
Dla Izraela i Kościołów chrześcijańskich Biblia ma szczególne znaczenie, jest wyjątkowo ceniona, gdyż uważa się ją za księgę natchnioną, w której zostało utrwalone objawienie, słowo Boże.

Od powstania Kościoła Biblię dzieli się na Stary i Nowy Testament. Do czasu uformowania się zbioru ksiąg Nowego Testamentu, które powstały w Ko­ściele, istniała tylko Biblia Starego Testamentu, którą nazywano po prostu Pismem. Księgi Starego Testamentu, czytane i rozważane przez wyznawców judaizmu przekazały objawienie przed przyjściem Chrystusa. Natomiast Biblia Nowego Testamentu zawiera objawienie Jezusa Chrystusa.
Czy osoba Chrystusa dzieli zatem Pismo święte na dwie różne Biblie? Biblię Izraela i Biblię Kościoła?
Już pierwotny Kościół miał głęboką świadomość, że istnieje tylko jedna Biblia, że Stary i Nowy Testament są słowami tego samego, jedynego z Boga. A św. Paweł wyraźnie stwierdza, że cała Biblia jest adresowana do wszystkich, do Izraela i do chrześcijan: „To zaś, co niegdyś zostało napisane, napisane zostało i dla naszego pouczenia, abyśmy dzięki cierpliwości i pociesze, jaką niosą Pisma, podtrzymywali nadzieję" (Rz 15, 4). Wewnętrzną spójność całej Biblii podkreślają także pisma Ojców Kościoła. Podstawą tej spójności, według Ojców Kościoła, jest chrystologiczna interpretacja Starego Testamentu, którą wypracowano w wyniku odnalezienia i usystematyzowania tego, co w związku z osobą i działalnością Jezusa mówi Nowy Testament.

Ojcowie Kościoła nie rozwiązali wszystkich problemów, dotyczących relacji pomiędzy Starym i Nowym Testamentem.
Interpretacja Starego Testamentu przez Nowy Testament nie dała zadawalających wyników.
Dlatego dalsze dzieje Biblii hebrajskiej i chrześcijańskiej nie toczyły się bez uprzedzeń i trud­ności.
Bardzo wcześnie pojawiły się w Kościele interpretacje odrzucające Stary Testament jako pozbawiony duchowości i nieaktualny.
Najbardziej radykalną tezę głosił w czasach pierwotnego Kościoła Marcjon, a w XIX w. A. Harnack.
Proponowali oni odrzucić cały Stary Testament. Z drugiej strony, niektóre wy­powiedzi Nowego Testamentu o Izraelu, zwłaszcza w Ewangeliach, stały się podstawą do przypisania całej winy Izraelowi za odrzucenie Chrystusa i Jego śmierć na krzyżu. Z chwilą podzielenia Kościoła i pojawienia się w nim różnych odłamów, różny okazał się też stosunek do Biblii. Niektóre księgi Pisma świętego uznano na nieautentyczne i nie natchnione.

Problem relacji pomiędzy Starym i Nowym Testamentem jest nadal aktualny i ostatnio zabrała na ten temat głos Papieska Komisja Biblijna, która opu­blikowała dokument pt. Naród żydowski i jego Święte Pisma w Biblii chrześci­jańskiej.
Dokument ten dzieli się na trzy części. Część I została zatytułowana: Pisma Święte narodu żydowskiego podstawową częścią Biblii chrześcijańskiej i omawia następujące zagadnienia: 1) uznanie przez Nowy Testament autorytetu Starego Testamentu; 2) zgodności i różnice obydwu Biblii; 3) relacje do Pisma i Tradycji ustnej w judaizmie; 4) żydowskie metody egzegezy; 5) zakres kanonu Starego Testamentu. Druga część ma charakter teologiczny i porusza podsta­wowe tematy pism narodu żydowskiego oraz ich recepcję w wierze w Chrystusa, jak na przykład: objawienie, osoba ludzka, wybranie, Przymierze, Prawo, obiet­nice i inne. Przedmiotem części trzeciej są Żydzi w różnych pismach Nowego Testamentu.

Dokument Naród żydowski i jego Święte Pisma w Biblii chrześcijańskiej stanowił inspirację dla zorganizowania w marcu 2003 r. na Wydziale Teolo­gicznym Uniwersytetu Opolskiego sympozjum pt. Izrael i Biblia hebrajska w Nowym Testamencie.
Niniejsze opracowanie prezentuje artykuły, które po­wstały na podstawie wygłoszonych na sympozjum wykładów.

Bezpośrednio do dokumentu Papieskiej Komisji Biblijnej nawiązują dwa artykuły: o. prof. dr hab. A.S. Jasińskiego (Uniwersytet Opolski), Trwałość i ostateczne zbawienie Izraela w proroctwach Starego Testamentu i ks. dr hab. J. Kozyry (Uniwersytet Śląski), Żydzi w Nowym Testamencie według dokumentu Papieskiej Komisji Biblijnej z roku 2001. O. A.S. Jasiński analizuje pisma pro­roków Starego Testamentu i zwraca uwagę na czynną obecność Boga w całej historii zbawienia Izraela.
Oryginalnym rysem przepowiadania proroków, zwłaszcza w okresie niewoli, jest idea uniwersalizmu zbawienia, która „przeła­muje nacjonalizm zbawczy". Dzieło zbawcze Jezusa Chrystusa i powstanie Kościoła chrześcijańskiego nie zamyka Izraelowi drogi do zbawienia. Stwierdza to wyraźnie św. Paweł w Rz 11, 25-26. Autor kończy swój artykuł ważnym stwierdzeniem: „Niewątpliwie Bóg dalej miłuje Izraelitów, względem których chrześcijanie powinni zachować szacunek i uznanie".
Ks. J. Kozyra wychodzi od sformułowania Papieskiej Komisji Biblijnej, że „Nowy Testament uznaje Boży autorytet Świętych Pism narodu żydowskiego i na nim się opiera". Przy­czyny różnic w interpretacji wiary w objawione słowo Boże autor dostrzega „w bardzo zróżnicowanym judaizmie już w ostatnich wiekach przed Chrystu­sem, jak i w I w. po Chrystusie".
Kościół pierwotny opowiedział się za greckim kanonem Starego Testamentu (tzw. Septuaginta), przejętym od judaizmu helle­nistycznego.
Z kolei autor podejmuje krytyczną ocenę wypowiedzi o Żydach w tekstach Nowego Testamentu i stwierdza m.in., że zarzuty przeciw Żydom w tekstach Nowego Testamentu dotyczą zawsze pewnych określonych grup, a krytyka Żydów nie daje żadnych podstaw do antyjudaizmu. Jest to raczej „wy­raz Bożej miłości wzywającej do nawrócenia".

Trzy kolejne artykuły zajmują się obecnością elementów judaistycznych w Nowym Testamencie.
W artykule Hebrajska retoryka biblijna ks. prof. dr hab. Janusz Czerski (Uniwersytet Opolski) przedstawia zasady retoryki staro­żytnej, wskazuje na specyfikę retoryki klasycznej grecko-rzymskiej i hebrajskiej. Retoryką hebrajską posługiwali się przede wszystkim autorzy ksiąg Starego Testamentu i ewangeliści, gdy Paweł nawiązywał raczej do retoryki klasycznej.
Artykuł prezentuje dwa przykłady zastosowania retoryki hebrajskiej w Ewan­geliach: w Mt 5, 3-12 i Łk 1, 68-79.
Ks. dr Krystian Ziaja (Uniwersytet Opolski) pisze z kolei o Żydach w Ewangelii św. Jana. W pierwszej części opracowania zwraca on uwagę na obecność Starego Testamentu oraz elementów judaizmu palestyńskiego w czwartej Ewangelii.
Następnie pokazuje miejsce Żydów w jej strukturze i wreszcie dokonuje analizy pojęcia „Żyd" u Jana.
W zakończeniu stwierdza: „W Ewangelii aspekt polemiczny jest sprawą drugorzędną. Rzeczą niezwykłej wagi jest objawienie «Bożego daru» (3, 16; 4, 10), danego wszyst­kim w Jezusie Chrystusie, szczególnie tym, którzy Go «przebodli»" (19, 37).
W ostatnim artykule ks. dr Bernard Polok (Uniwersytet Opolski) pisze o Auto­rytecie pism Starego Testamentu w Nowym Testamencie na przykładzie cytatów starotestamentalnych w Ewangelicznych opisach Męki Pańskiej.
Ambitnym celem artykułu jest prowadzenie dialogu z judaizmem przez wskazanie, jakie miejsce w tym dialogu zajmuje Biblia chrześcijańska. Autor stwierdza, że cho­ciaż Nowy Testament zna i docenia autorytet ksiąg Starego Testamentu i uznaje Biblię Izraela za autentyczne słowo Boże, to jednak autorzy Ewangelii stosują oraz interpretują cytaty starotestamentalne zupełnie swobodnie i niezależnie. Interesujące jest, że ewangeliści nie wykorzystują cytatów Starego Testamentu, które bezpośrednio mogą się odnosić do wydarzeń pasyjnych, lecz cytują teksty o drugorzędnym znaczeniu.
W ten sposób nie głoszą oni w pierwszym rzędzie osoby Jezusa i jego dzieło zbawcze, lecz Jego przesłanie:
Jezus Chrystus nie tylko wypełnił zapowiedzi prorockie Starego Testamentu, lecz z miłości do Oj­ca i do ludzi ofiarował samego siebie.

ks. prof. dr hab. Janusz Czerski kierownik Sekcji Biblijnej UO


SPIS TREŚCI :

Przedmowa

KS. JANUSZ CZERSKI — Hebrajska retoryka biblijna

O. ANDRZEJ S. JASIŃSKI — Trwałość i ostateczne zbawienie Izraela w proroctwach Starego Testamentu

KS. KRYSTIAN ZIAJA — Żydzi w Ewangelii św. Jana

KS. BERNARD POLOK — Autorytet pism ST w NT na przykładzie starotestamentalnych cytatów w ewangelicznych opisach Męki Pańskiej

KS. JÓZEF KOZYRA — Żydzi w Nowym Testamencie według Dokumentu Papieskiej Komisji Biblijnej z roku 2001