Średniowiecze polskie i powszechne. T. 3

Z notatki wydawniczej :

W tomie poruszono następujące zagadnienia z historii Polski:
dyplomacja Mieszka III Starego w dobie zamachu stanu z lat 1177— 1180/1181; przeobrażenia w osadnictwie dawnego powiatu lelowskiego; losy księcia Przybysława II meklemburskiego, księcia bez własnego księstwa; śląskie źródła pisane o uzbrojeniu i fortyfikacjach plebejskich; urzędnicy Władysława Opolczyka w księstwie wieluńskim (1370 — 1391); możnowładcy polscy wobec unii horodelskiej; fundacja Dziersława i Jana Rytwiańskich w dawnej kolegiacie sandomierskiej; średniowieczne pieczęcie miast małopolskich z archiwum w Bardowie; zamek Olsztyn za Jagiellonów; uposażenie ziemskie rodziny Czelo z Czechowic za panowania Piastów.

Artykuły poświęcone historii powszechnej dotyczą: okoliczności i przebiegu bitwy w Øresundzie w 1000 roku; losów osób związanych z ruchem husyckim pochodzących z Moraw, które były związane z Polską; dyplomatycznej roli Władysława Jagiellończyka w próbach pokojowego uregulowania stosunków Polski z książętami moskiewskimi.

WSTĘP :

Kolejny tom Średniowiecza polskiego i powszechnego, publikacji Zakła­du Historii Średniowiecznej Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, obejmuje nie tylko teksty mediewistów zatrudnionych w tym Zakładzie, lecz również artykuły autorów z innych ośrodków naukowych w Polsce i za granicą.

Podtrzymujemy założenie przyjęte w pierwszym to­mie, iż będziemy prezentować aktualne zainteresowania badawcze współ­pracujących z nami historyków, w miejsce stosowanej niekiedy zasady kon­centrowania uwagi na określonej, jednorodnej tematyce.

Publikację otwiera tekst Jakuba Morawca (Katowice), który — analizując współczesne relacje dotyczące bitwy „trzech królów" w Øresundzie w 1000 roku — postawił nową hipotezę dotyczącą przyczyn tego konfliktu.

Kolejny artykuł wyszedł spod pióra Marka Smolińskiego (Gdańsk), który — dokonu­jąc ponownej interpretacji źródeł — omówił problematykę dotyczącą Miesz­ka III Starego i jego zabiegów dyplomatycznych związanych z walką o wła­dzę w Polsce w drugiej połowie XII wieku.

Jacek Laberschek (Kraków) szczegółowo przedstawił problem osadnictwa na terenie dawnego powiatu lelowskiego, dokumentując zasięg posiadłości książęcych, kościelnych i ry­cerskich do połowy XIII wieku.

Kolejny artykuł został napisany przez Bła­żeja Śliwińskiego (Gdańsk), który omówił losy księcia Przybysława II meklemburskiego, władcy bez własnego księstwa, będącego na łasce ksią­żąt pomorskich i margrabiów brandenburskich.

Kolejny z autorów, Marek Cetwiński (Częstochowa), zajął się problemem wiarygodności śląskich prze­kazów źródłowych z XIII i XIV wieku dotyczących umocnień obronnych będących w posiadaniu ludności plebejskiej i użyciu ich w celach defensywnych.

Jerzy Sperka (Katowice) w swoim artykule zestawił i jednocześnie scharakteryzował urzędników Władysława Opolczyka z jego księstwa wieluńskiego z lat 1370 —1391.

Kolejny tekst wyszedł spod pióra Anny Sochackiej (Lublin) i został poświęcony problematyce identyfikacji sił politycznych wspierających zamierzenia Władysława Jagiełły i Witolda w dziele przemian ustrojowych na Litwie oraz zbliżeniu polskiej i litewskiej szlachty poprzez adopcję herbową, sfinalizowaną unią horodelską w 1413 roku.

Kolejny artykuł napisany został przez Bożenę Czwojdrak (Katowice). Ukazuje on w nowym świetle zatarg pomiędzy królem Kazimierzem Jagiellończykiem a Uniwersytetem Krakowskim, który miał miejsce w latach siedem­dziesiątych XV wieku.

Z kolei Stanisław A. Sroka (Kraków) zaprezentował i omówił - nieznane do tej pory - pieczęcie kilku miast małopolskich, które odnalazł w archiwum w Bardiowie na Słowacji.

Karol Nabiałek (Kraków) przedstawił natomiast kompleksowo dzieje zamku Olsztyn pod Częstocho­wą do początku XVI wieku.

Idzi Panic (Katowice) — koncentrując się na zagadnieniach majątkowych — omówił dzieje rodziny Czelo z Czechowic, jednej z najznaczniejszych w dziejach księstwa cieszyńskiego.

Kolejne tek­sty napisali historycy czescy. Jiri Jurok (Novy Jicin) w swoim artykule przy­bliżył losy osób związanych z ruchem husyckim, bądź zwalczających ten ruch, pochodzących z Moraw, które w jakimś momencie swego życia były związane z Polską.

Natomiast Dana Pickova (Ostrava) omówiła dyplomatycz­ną rolę króla Węgier i Czech, Władysława Jagiellończyka, w próbach poko­jowego uregulowania stosunków królów Polski z książętami moskiewskimi.

Mamy nadzieję, że prezentowany Czytelnikom kolejny tom Średniowie­cza polskiego i powszechnego przyczyni się do dalszego poszerzania wie­dzy na temat różnych aspektów dziejów tej epoki.

Idzi Panic, Jerzy Sperka



TREŚĆ :

Wstęp (Idzi Panic, Jerzy Sperka)

Wykaz skrótów instytucji, czasopism, publikacji, serii wydawniczych i wydawnictw źródłowych

Jakub Morawiec — Kilka uwag dotyczących okoliczności i przebiegu bitwy w Øresundzie w 1000 roku

Marek Smoliński — Dyplomacja księcia Mieszka III Starego w dobie zamachu stanu z lat 1177— 1180/81

Jacek Laberschek — Przeobrażenia w osadnictwie w północno-zachodniej części ziemi krakowskiej do połowy XIII wieku. Teren dawnego powiatu lelowskiego

Błażej Śliwiński — Kilka uzupełnień do biografii księcia meklemburskiego Przybysława II, zięcia księcia wschodniopomorskiego Mściwoja II

Marek Cetwiński — Sedebat in castello rusticus. Śląskie źródła pisane o uzbrojeniu i fortyfikacjach plebejskich

Jeny Sperka — Urzędnicy Władysława Opolczyka w księstwie wieluńskim (1370 — 1391). Spisy

Anna Sochacka — Możnowładcy polscy wobec unii horodelskiej

Bożena Czwojdrak — Fundacja Dziersława i Jana Rytwiańskich herbu Jastrzębiec w dawnej kolegiacie sandomierskiej

Stanisław A. Sroka — Średniowieczne pieczęcie miast małopolskich z archiwum w Bardiowie
— Biecz
— Ciężkowice
— Gorlice
— Grybów
— Krosno
— Muszyna
— Nowy Sącz
— Sandomierz
— Tarnów
— Żmigród

Karol Nabiałek — Zamek Olsztyn w państwie polskim za Jagiellonów (od 1391 do połowy XVI wieku)

1. Zarys dziejów zamku Olsztyn do 1391 roku
2. Budowa zamku Olsztyn
2.1. Przekształcenia zamku Olsztyn w XV i w I połowie XVI wieku
2.2. Rekonstrukcja zamku Olsztyn (stan z I połowy XVI wieku)
3. Zarząd i wewnętrzna organizacja zamku Olsztyn
3.1. Urzędy burgrabiego i podstarościego olsztyńskiego
3.2. Załoga (familia) zamkowa
4. Starostwo Olsztyńskie od końca XIV do I połowy XVI wieku
4.1. Starostowie olsztyńscy i ich uprawnienia
4.2. Przynależności i dochody zamku olsztyńskiego
5. Zamek Olsztyn jako stacja monarsza
6. Funkcje wojskowe zamku Olsztyn do I połowy XVI wieku
 
Jiri Jurok — Cesti husite a antihusite z Moravy v Polsku ve 14.—15. stoleti. [tekst w jęz. czeskim]

Idzi Panic — Uposażenie ziemskie rodziny Czelo z Czechowic za panowania Piastów (Z badań nad drogami awansu i uposażeniem majątkowym szlachty cieszyńskiej w czasach piastowskich 1290—1653)

Dana Pickova — Moskva v diplomacii Ceskeho a uherskeho krale Vladislava Jagiellonskeho v letech 1501— 1516 [tekst w jęz. czeskim]

Zusammenfassung   
Summary