Psychologia filozofowania - JÓZEF PIETER

Z notatki wydawniczej :

Książka zajmuje szczególne miejsce w dorobku naukowym Józefa Pietera - była pisana przez Autora u schyłku jego życia i stanowi swoiste zwieńczenie jego osiągnięć naukowych. Lektura tej pracy pobudza do refleksji nad funkcjonowaniem ludzkiego umysłu i ludzkich aspiracji poznawczych. Autor w oryginalny sposób dokonuje syntezy wiedzy powstającej w ramach odległych nieraz od siebie i odrębnie rozwijanych wątków tematycznych z różnych dyscyplin naukowych, dążąc do sformułowania konkluzji na najbardziej uogólnionym poziomie, a jednocześnie pokazując, jaką w tym uogólnieniu rolę odgrywa psychologia. Psychologia jest tu traktowana jako nauka wyjaśniająca szczególnego rodzaju aktywność poznawczą człowieka, a mianowicie: filozofowanie. Głównym celem jest pokazanie, jak psychologia jako nauka staje się coraz bardziej użyteczna nie tylko w praktyce społecznej, ale w rozwijaniu dyscyplin pokrewnych, takich jak pedagogika, socjologia, historia i naukoznawstwo, by w końcu wyjaśnić, na czym polega i od czego zależy uprawianie filozofii „na własną rękę" i na własny użytek. Udzielając odpowiedzi na pytanie dotyczące czynności filozofowania, Autor formułuje kilka przekonujących i jednocześnie oryginalnych wyjaśnień o charakterze hipotetycznym.

Jednym z nich jest przekonanie o roli, jaką odgrywa stan psychiczny człowieka, zwany tu zadziwieniem.

Drugą ważną supozycją Autora jest teza o roli tzw. hiperfunkcji, czyli nadmiaru informacji. Kolejna supozycja dotyczy samoświadomości człowieka - im jest ona większa, tym wyraźniej człowiek jest w stanie dostrzegać swój stosunek do świata i siebie samego.

[ Józef Pieter (ur. 19 lutego 1904 w Ochabach na Śląsku Cieszyńskim, zm. 3 marca 1989) − polski psycholog, filozof, pedagog, naukoznawca, profesor kilku uczelni, rektor Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach. Ukończył Uniwersytet Jagielloński (1928). Pracował jako nauczyciel w krakowskich szkołach średnich, od 1931 był starszym asystentem na UJ. Od 1936 wykładał na Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie oraz Instytucie Pedagogicznym Związku Nauczycielstwa Polskiego. Po wojnie organizator życia naukowego w województwie śląskim, pełnił m.in. funkcje: dyrektora Instytutu Pedagogicznego w Katowicach (1945−1950), rektora Państwowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach (1956−1968), dyrektora Instytutu Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (1968−1974), redaktora naczelnego kwartalnika pedagogicznego „Chowanna". Wykładał przez pewien czas także na Uniwersytecie Warszawskim i Łódzkim. Był aktywnym członkiem wielu towarzystw i komitetów naukowych (Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Oddziały PAN i inne). Autor wielu publikacji naukowych, w tym ponad 40 książek. Wychowawca wielu nauczycieli i naukowców. ]

SPIS TREŚCI :

Przedmowa Redaktora Naukowego - Zofia Ratajczak

Wstęp

1. Filozofia w oczach historyków i socjologów
1.1. Problematyka historiograficzna pochodzenia filozofii
1.2. Tożsamości w tradycji filozoficznej
1.3. Tożsamości a oryginalność w tradycji filozoficznej
1.4. Tożsamości a historyczne początki filozofii
1.5. Główne kompetencje historyka filozofii i granice jego możliwości
1.6. Ideowe uzależnienia pracy historyka filozofii
1.7. Filozofia a interesy społeczne
1.8. Współzależność idei i pozaideowych sił społecznych
1.9. Trudności naukowego poznania idei kierowniczych
1.10. Wpływ sił społecznych na filozofię

2. Rozwój i problematyka psychologii filozofowania
2.1. Sprawa psychicznych uzależnień filozofowania
2.2. Pomysły typologiczne
2.3. Pomysły psychoanalityczne
2.4. Pomysły oparte na założeniach biologicznych
2.5. Dalsze poszukiwania
2.6. Problematyka psychologii filozofowania
2.7. Trudności metodologiczne

3. Potrzeba i podniety do filozofowania
3.1. Filozofowanie jako wyłącznie ludzka aktywność poznawcza
3.2. Wyobrażenia i wyobraźnia
3.3. Rola wyobraźni w życiu ludzi
3.4. Nadmiar wyobraźni
3.5. Czynności poznawcze
3.6. Myślenie jako czynność poznawcza
3.7. Pytania kategorialne
3.8. Kategorialne czynności poznawcze
3.9. Rozwój kategorii poznania
3.10. Proces powstawania pytań i problemów
3.11. Czynności i nadczynności
3.12. Problemy „funkcyjne" a problemy „hiperfunkcyjne"
3.13. Rodzaje „nadczynności" poznawczych i odpowiednich zagadnień filozoficznych
3.14. Integracyjny charakter organizmu i jego przejawy
3.15. Integracyjna rola jaźni i samowiedza
3.16. Nadmiar samowiedzy jako źródło niektórych zagadnień filozoficznych
3.17. Uzdolnienia i sprawności poznawcze
3.18. Sytuacje pobudzające do zadumy filozoficznej
3.19. Otamowanie aktywności

4. Ogólny opis filozofowania
4.1. Droga od nauki do filozofii
4.2. Filozofowanie a metody prac naukowo-badawczych
4.3. Cechy znamienne myślenia filozoficznego
4.4. Nadmiar argumentacji i spory filozoficzne

5. Powstawanie filozofii bytu
5.1. Zagadnienia ontologiczne
5.2. Rozwój poznawania przestrzeni
5.3. Droga do nadmiaru poznawania przestrzeni
5.4. Problem ostatecznych granic przestrzeni
5.5. Poznawanie czasu
5.6. Nadmiar poznawania czasu
5.7. Poznawanie przemian i zagadnienia stąd się wyłaniające
5.8. Powstawanie filozoficznego sporu; materializm - idealizm
5.9. Problemy przyczynowości i myślenia deterministycznego
5.10. Nadmiar myślenia przyczynowościowego
5.11. Rozwój myślenia celowościowego
5.12. Nadmiar myślenia celowościowego
5.13. Nadmiar integracji doświadczenia a problem jedności i całości bytu
5.14. Samowiedza a problem istnienia bytu
5.15. Samowiedza a kwestia pewności istnienia

6. Powstawanie filozofii poznania
6.1. Teoria poznania, krytyka naukowa i naukoznawstwo
6.2. Podstawowe pojęcia filozofii poznania
6.3. Refleksje historyczne
6.4. Psychogeneza teorii poznania
6.5. Pojęcie prawdy w rozważaniach epistemologicznych
6.6. Psychogeneza zagadnienia mierników prawdy
6.7. Psychogeneza epistemologicznego zagadnienia rzeczywistości
6.8. Nadmiar przeciwstawienia jaźni ekodeks w stosunku do rzeczywistości
6.9. Hiperkrytycyzm i nadmiar refleksji - istotne źródła teorii poznania

7. Powstawanie filozofii moralności
7.1. Etyka a nauki o zjawiskach moralnych
7.2. Zagadnienia etyki
7.3. Filozoficzny charakter zagadnień etycznych
7.4. Rozwój refleksji nad normami moralnymi i samowiedzą moralną
7.5. Konflikty moralne jako zarzewie problemów etycznych
7.6. Źródła problematyki etycznej
7.7. Psychologiczny rodowód zagadnień najwyższego dobra i naczelnej powin­ności

8. Poglądy i przekonania filozoficzne
8.1. Zagadnienia a przekonania filozoficzne
8.2. Źródła nastawień ku określonym zapatrywaniom filozoficznym
8.3. Wpływ „mistrzów" i inne uzależnienia
8.4. Pewność subiektywna przekonań filozoficznych
8.5. Charakter wierzeniowy poglądów na świat
8.6. „Nadwartościowość" i „dynamiczność" poglądów na świat
8.7. Wytyczenie kręgu zagadnień, postaw i przekonań możliwych
8.8. Integracyjna i regulacyjna rola poglądu na świat
8.9. Pogląd na świat jako ostoja moralna
8.10. „Pocieszenie" z filozofii
8.11. Wpływ filozofii na intelekt i na postęp naukowy

9. Podsumowanie

Literatura wykorzystana do sporządzenia przypisów

Notki biograficzne dotyczące autorów wymienianych w tekście

Summary
Zusammenfassung

Uwaga: ostatnie egzemplarze z wyczerpanego w wydawnictwie nakładu,

posiadają magazynowe zarysowania okładki jak na fot. szczegółowych !