Zapomniani pisarze, zapomniane książki dla małego i młodego czytelnika

Z notatki wydawniczej :

W pracy omówiono teksty literackie adresowane do małego i młodego czytelnika, często zapomniane, od lat niewznawiane lub po prostu od dawna nieczytane.

Nowe propozycje ich odczytania, wydobycia z nich wciąż aktualnych refleksji sprawiają, że na nowo zostaje ukazana ich wartość i atrakcyjność czytelnicza.

Taka próba przywrócenia ich do obiegu czytelniczego i wpisania w nurt rozważań o polskiej i obcej literaturze dla młodego odbiorcy wydaje się bardzo potrzebna.

Publikacja jest adresowana do bibliotekarzy, nauczycieli, wydawców, a także rodziców szukających informacji o książkach godnych polecenia dzieciom.

SŁOWO WSTĘPNE :

Inspiracją do powstania tej książki stał się list profesora Zbignie­wa Raszewskiego do Małgorzaty Musierowicz, w którym wspomina­jąc powtórną lekturę ukochanej książki swojego dzieciństwa — Lolka Grenadiera Antoniego Gawińskiego — dochodzi do wniosku, że nie straciła ona swego czaru i należy ją koniecznie wznowić, a także ze­stawić listę ulubionych lektur z czasów dzieciństwa.

Uczony pisał: „Nie dowierzałem swoim wspomnieniom, więc nie tak dawno temu pożyczyłem sobie tego Lolka z biblioteki (mój przepadł, naturalnie, podczas wojny) i z przyjemnością stwierdziłem, że jest to naprawdę mądra,
doskonale napisana książka".

Krocząc śladami profesora Raszewskiego, postanowiliśmy utrwalić taką „listę lektur", które wytrzymują próbę czasu, nawet jeśli zapominają o nich wydawcy.

Przy­czyny owego pójścia w niepamięć mogły być różne: od politycznych, „eliminujących: książki niechciane, książki groźne dla dzieci w Polsce Ludowej", po mody czytelnicze, wypierające dawne książki.

Gdy zwa­żyć, że ostatnie całościowe opracowania z zakresu dziejów literatu­ry dla dzieci i młodzieży ukazywały się na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, to oczywista staje się potrzeba zarówno ich dopełnień, jak i nowych interpretacji utworów. Zaprezentowane tutaj teksty stanowią więc alternatywną histo­rię literatury dla dzieci i młodzieży, oczywiście w wyborze, na którą złożyły się dziecięce i młodzieńcze lektury badaczy.

Artykuły zawie­rają też nowe propozycje odczytania owych lektur oraz refleksje nad różnymi przyczynami ich niewznawiania.

Książki dziecinnego pokoju wspominał również Czesław Miłosz, który pisząc o ulubionych utworach lat chłopięcych: Cudownej pod­róży Selmy Lagerlöf, Guciu zaczarowanym Zofii Urbanowskiej czy Doktorze Muchołapskim Erazma Majewskiego, wyznawał: „Osobiście nie żałuję, że otrzymałem takie, a nie inne wychowanie: na pograni­czu Biblii, baśni i światopoglądu naukowego. Kto wie, może ten stop wyobrażeń jest użyteczny poecie, choć ten chciałby niekiedy opowie­dzieć się po stronie kartezjańskiego rozumu?"

Dla nas te książki mia­ły podobne znaczenie. Tworzyły one pewien stop wyobrażeń o świecie, które rozpoznajemy dopiero z perspektywy czasu, w życiu dojrzałym. Na ogół zadaniem nauki jest odkrywanie tego, co nowe. Stara książka odsłania dla współczesnego czytelnika rzeczy dawne i przeszłe, aby ukazać ich piękno i nieprzemijający urok oraz uświadomić wielką wagę lektur dziecięcych, „czytań domowych", by posłużyć się określeniem Joanny Papuzińskiej.

Artykuły ułożono chronologicznie, by wpisując je w odpowiednie konteksty kulturowe i historyczne, udowod­nić trwałe bogactwo literatury dla młodych odbiorców, a także wyka­zać, że nawet najwspółcześniejsza Saga rodu Klaptunów, choć czyta­ją ją młodzi czytelnicy, nie pojawia się raczej w rozprawach badaczy.

Mamy nadzieję, że nasze opracowanie będzie przydatne dla biblio­tekarzy, nauczycieli, nawet wydawców, a przede wszystkim studen­tów tych kierunków, na których prowadzone są wykłady i ćwiczenia z literatury dla dzieci i młodzieży.

Krystyna Heska-Kwaśniewicz


SPIS TREŚCI :

Słowo wstępne (Krystyna Heska-Kwaśniewicz)

Ewa Kosowska — Stygmat nieśmiertelności

Tadeusz Budrewicz — Nim na dziewczynę zawołają: żono!... Marii Bartusówny Myśli przedślubne

Jolanta Szcześniak — Zapomniany świat doktora Muchołapskiego i profesora Przedpotopowicza. Rozważania o pisarstwie Erazma Majewskiego

Zofia Adamczykowa — Helena Modrzejewska — baśniopisarką

Irena Socha — Serce heroiczne

Aleksandra Pethe — Magia ognia w Małej księżniczce Frances E. Burnett.
(O dziejach edycji, recepcji i o horyzoncie interpretacji)

Barbara Pytlos — Opisy obiektów architektury jako podstawowe wyznaczniki tła kulturowego w historycznych powieściach Antoniny Domańskiej

Krystyna Heska-Kwaśniewicz — Przypomnienie Zofii Rogoszówny i Dziecinnego dworu

Zofia Budrewicz — Nienapisana książka Stanisława Wasylewskiego

Katarzyna Węcel — Nurt religijny w pisarstwie Ewy Szelburg-Zarembiny dla najmłodszych

Maria Buszman-Szklarska — Kwiateczek Boży, czyli zapomniane dzieje duszy polskiego chłopca

Katarzyna Krasoń — Dzieci znikąd. Bezdomność oswojona, czyli pedagogika nadziei Heleny Boguszewskiej

Helena Synowiec — O dydaktycznojęzykowych inspiracjach w tekście Cudaczek-Wyśmiewaczek Julii Duszyńskiej (komunikat)

Anna Gomóła — Chlipawka i okolice. Literackie eksploracje Macieja Wojtyszki

Indeks osobowy (Anna Sitko)