Le verbe français dans un cadre cognitif — Katarzyna Kwapisz-Osadnik

Z notatki wydawniczej :

Niniejsza książka stanowi zbiór refleksji na temat natury i funkcjonowania kategorii czasownika w języku francuskim w świetle językoznawstwa kognitywnego.
Celem przedstawionych w niej badań było wykazanie, że wybrana przez lokutora forma czasownika jest skonfigurowanym zbiorem informacji wynikających z przetworzenia danych (proces konceptualizacji) i że jej użycie zdeterminowane zostało kontekstem pozajęzykowym, tzn. stanem psychoafektywnym lokutora i jego intencją komunikacyjną.
Omawiając poszczególne realizacje kategorii czasownika w języku francuskim, Autorka zwraca uwagę na zjawisko stabilizowania się norm językowych, które są ściśle związane z ewolucją języka, a tym samym ze świadomością społeczną, co uwidacznia się we frekwencji użycia danej formy.


O Autorze :

Katarzyna Kwapisz-Osadnik, doktor habilitowany nauk humanistycznych w Instytucie Języków Romańskich i Translatoryki Uniwersytetu Śląskiego. Specjalista w zakresie językoznawstwa ogólnego i romańskiego. Interesuje się opisem znaczenia kategorii gramatycznych, wpisującym się w paradygmat językoznawstwa kognitywnego oraz zastosowaniem takiego podejścia badawczego w nauczaniu języków obcych. Swoje prace naukowe publikuje między innymi w seriach wydawniczych „Neophilologica” (wyd. UŚ) i Język a komunikacja (wyd. Tertium). Jest autorką Repetytorium gramatycznego z języka francuskiego (Wyd. Pons) i współautorką Podręcznego słownika francusko-polskiego i polsko-francuskiego (wyd. Pons).

Ze streszczenia w języku polskim :

Niniejsza książka to zbiór refleksji na temat natury i funkcjonowania kategorii czasownika w języku francuskim w świetle językoznawstwa kognitywnego. Pierwsza część poświęcona jest szeroko pojętej kognitywistyce. Autorka omawia w niej historię rewolucji kognitywnej, powstanie i stan badań w dziedzinie językoznawstwa kognitywnego oraz jego związki z innymi dyscyplinami nauki, co podkreśla charakter interdyscyplinarny badań kognitywnych. W drugiej części zebrane zostały główne teorie związane z opisem kategorii czasownika, reprezentujące różne podejścia badawcze. Autorka zauważa, że w ramach badań kognitywnych wszystkie wcześniejsze próby opisu kategorii czasownika i/lub informacji, które niesie dana forma w danej sytuacji komunikacji, tj. czasowość, aspektowość, aktancyjność i modalność, uzupełniają się wzajemnie, Świadcząc jednocześnie o złożoności problemu.
Kolejne rozdziały zawierają propozycje analizy czasów i trybów francuskich na podstawie pojęcia schematu semantyczno-kognitywnego, prototypowego użycia i inwariantu semantycznego.
Celem badań było wykazanie, że wybrana przez lokutora forma czasownika jest skonfigurowanym zbiorem informacji wynikających z przetworzenia danych (proces konceptualizacji) i że jej użycie zdeterminowane jest kontekstem pozajęzykowym, tzn. stanem psychoafektywnym lokutora i jego intencją komunikacyjną. Omawiając poszczególne realizacje kategorii czasownika w języku francuskim, autorka zwracała uwagę na zjawisko stabilizowania się norm językowych, które są ściśle związane z ewolucją języka, a tym samym ze świadomością społeczną, co wiąże się z frekwencją użycia. Według autorki, kwestia błędu językowego pojawia się wtedy, gdy zostają w sposób jasny naruszone prawa logiki naturalnej, formułowane na podstawie doświadczania świata i tzw. zdrowego rozsądku.


[SPIS TREŚCI]

Table des matières

Avant-propos

1. Objectif du livre
2. Plan du travail
3. Quelle méthodologie ?

Chapitre I
Linguistique cognitive: vision interdisciplinaire de la langue

1. Origines de la linguistique cognitive
1.1. Quelques dates et événements qui ont marqué la révolution cognitive
1.2. Ebauche des sciences cognitives
1.3. Notions de base des sciences cognitives
1.4. Principes de la linguistique cognitive

Chapitre II
Catégorie du verbe: diversité d'idées, d'approches et de méthodes d'analyse

1. Grammaires traditionnelles
2. Linguistique structurale
3. Grammaire générative et transformationnelle et linguistiques formelles
4. Linguistique sémantique
5. Linguistique pragmatique
6. Linguistique cognitive

Chapitre III
Aspect, temps, modalité et actants en tant que dimensions naturelles d'une situation conceptualisée

1. Aspectualité d'une situation, aspect d'un verbe et aspectualité d'un énoncé
1.1. Caractère aspectuel d'une situation conceptualisée
1.2. Valeurs aspectuelles des prédicats verbaux
1.3. Calcul aspectuel en tant que résultat émergeant dans un énoncé
2. Temps conçu, temps de conceptualisation, temps référentiel et temps d'énonciation
2.1. Temps objectif et temps subjectif
2.2. Temps extralinguistique et temps linguistique
2.3. Temps discursif, plans d'énonciation et rapports temporels
2.4. Expression linguistique et non linguistique de la temporalité
2.5. Référence temporelle
2.6. Points ou intervalles de temps?
2.7. Sujet de conscience et temporalité
2.8. Temps verbaux expriment-ils le temps?
3. Actance: rôles sémantico-syntaxiques, rôles discursifs et rôles cognitifs des participants d'une situation
3.1. Actance verbale
3.2. Actance discursive
3.3. Actance cognitive et actance conceptuelle
4. Modalisation, modalité, modalisateurs et modes
4.1. Modalité en logique
4.2. Modalité en linguistique
4.3. Catégorie du mode

Chapitre IV
Temps verbaux en français. Esquisse cognitive

1. Temps présent en tant que catégorie verbale actuelle et actualisante
2. Temps futurs en français
2.1. Futur simple
2.2. Futur antérieur
2.3. Futur antérieur surcomposé
2.4. Futur proche
2.5. Futur dans le passé
2.6. Invariants sémantiques des temps futurs
3. Temps passés en français
3.1. Passé composé
3.2. Passé simple
3.3. Plus-que-parfait
3.4. Passé antérieur
3.5. Passé surcomposé
3.6. Passé récent et passé récent du passé
3.7. Futur proche du passé
3.8. Imparfait
4. Temps grammaticaux: quelques points récapitulatifs
5. Distribution des temps: cas de la concordance et du discours rapporté

Chapitre V
Aperçu cognitif de la question des modes en français

1. Indicatif et subjonctif
1.1. Indicatif, subjonctif et domaine épistémique
1.2. Indicatif, subjonctif et domaine appréciatif
1.3. Subjonctif et domaine volitif
1.4. Indicatif et subjonctif en schéma sémantico-cognitif. Question de prototypes et d'invariants sémantiques
2. Conditionnel
3. Impératif
4. Infinitif, participe et gérondif

Chapitre VI
Transitivité, pronominalisation, passivation, impersonnalité et auxiliaires en français: quelques observations cognitives

Chapitre VII
Remarques finales

Références

Streszczenie
Summary