Z teorii i praktyki dydaktycznej języka polskiego Tom 20

Z notatki wydawniczej :

Tradycyjnie już teksty składające się na niniejszą publikację zgrupowane są wokół
trzech działów: edukacja literacka i kulturowa, edukacja językowa oraz recenzje.
W artykułach skoncentrowanych wokół edukacji literackiej i kulturowej poruszono
m.in. kwestię wpływu nowych mediów na proces dydaktyczny; możliwości, jakich
dla szkolnej interpretacji dostarcza wykorzystanie różnych narzędzi metodologicznych;
omówiono również funkcjonowanie baśni na wszystkich etapach kształcenia;
sposób istnienia literatury kresowej na lekcjach języka polskiego w liceum
oraz korzyści, jakie dla procesu dydaktycznego płyną ze szkolnych prób poetyzowania uczniów.
W artykułach związanych z edukacją językową przedstawione zostały m.in.
postulaty zmian współczesnej pisowni; korelacje zachodzące między kompetencją
przestrzenną a umiejętnością czytania ze zrozumieniem; sposoby wykorzystania
działań twórczych w rozwijaniu u uczniów kompetencji komunikacyjnych.
Ponadto podjęto tematykę jakości dyskursu pytajnego nauczycieli stosowanego
w komunikacji z uczniem, jak również zanalizowano sposób prezentacji zagadnień
związanych z frazeologią w wybranych podręcznikach gimnazjalnych.
W tomie znalazły się również artykuły, w których dokonano analizy językowego
obrazu pór roku w tekstach dzieci oraz stereotypu młodzieńca, jaki wyłania się
z tekstów zamieszczonych w czasopiśmie „Filipinka” z lat 1979—1980.
Nowością jubileuszowego tomu „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego” jest
indeks autorów, publikujących swoje artykuły na łamach rocznika od początku jego istnienia.
Niniejsza publikacja dostarcza nie tylko wartościowych informacji z zakresu teorii dydaktyki,
ale również stanowi nieocenione źródło inspiracji do poszukiwań nowych rozwiązań dydaktycznych.


Fragment wstępu :

... „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego”, jak wskazano już w trafnie sformułowanym
tytule (którego autorem jest Edward Polański), gromadzi rozmaite teksty, które dotyczą
zarówno teorii nauczania przedmiotu i jego statusu jako dyscypliny naukowej
(uogólnienia wynikające z obserwacji praktyki szkolnej i badań empirycznych oraz namysłu
nad literaturą naukową), jak i praktycznych rozwiązań lekcyjnych (np. projekty lekcji
dla wszystkich poziomów nauczania). Kolejne tomy pisma miały więc i mają rzeczywiście
charakter i teoretyczny, i praktyczny. Autorzy rozpraw publikowanych na łamach
„Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego” :
— przedstawiają polonistykę szkolną w dawnym szkolnictwie, z uwzględnieniem programów,
koncepcji uczenia historii i teorii literatury, czasopism dla młodzieży, wycieczek;
— informują, jak przebiega nauczanie literatury i języka w szkolnictwie innych krajów;
— pokazują wzorce nauczyciela polonisty, analizując jego rolę w reformującej się szkole;
charakteryzują literackie obrazy szkoły;
— zajmują się ogólnymi problemami kształcenia literackiego i kulturowego we współczesnej szkole,
uwzględniając m.in. koncepcje uczenia o literaturze i kulturze oraz specyfikę pracy szkolnej nad
3 rodzajami literackimi oraz nad takimi dziedzinami kultury, jak teatr i film, a także odwołania
do metodologii literackich (np. hermeneutyka i oralność, intertekstualność);
— proponują lekcje z konkretnych utworów literackich bądź innych dzieł sztuki i kultury
(np. z pojedynczych tekstów lirycznych lub ich zestawów — według problemów czy motywów,
z cyklu opowiadań, z filmów, audycji radiowych, spektakli, obrazów), poprzedzając projekty
metodyczne analizą i interpretacją wybranych dzieł lub omówieniem wyników badań empirycznych;
— przybliżają wyniki badań empirycznych w zakresie odbioru literatury pięknej przez uczniów
(w tym także literatury młodzieżowej) i sposoby wykorzystania tej wiedzy na lekcjach;
— definiują tak ważne składniki teorii nauczania, jak metody i cele, dokonując ponadto szczegółowej
klasyfikacji zjawisk dydaktycznych; uczą przygotowania do lekcji (czyli m.in. pisania konspektów)
i wykorzystania komputera;
— wskazują, jak prowadzić zajęcia fakultatywne, przygotowywać uczniów do olimpiady przedmiotowej,
uczyć filozofii oraz jak realizować w edukacji polonistycznej problematykę regionalną;
— podpowiadają, jak sprawdzać osiągnięcia uczniów;
— zajmują się problemami uczenia się na pamięć i głosowego wykonywania utworów literackich;
— uwzględniają specyfikę literatury dla dzieci i młodzieży oraz możliwości jej omawiania w szkole;
— analizują szkolne sytuacje komunikacyjne wokół dzieł literatury pięknej;
— wzbogacają teorię kształcenia literackiego, analizując takie kwestie, jak: motywacja,
podmiotowość, integracja treści literackich i językowych...


SPIS RZECZY :

Wstęp (Ewa Ogłoza, Helena Synowiec)


I EDUKACJA LITERACKA I KULTUROWA

Krystyna KOZIOŁEK — Dydaktyka literatury i nowe media

Ewa JASKÓŁOWA — Różnorodność metodologiczna w interpretacji tekstu literackiego a przygotowanie do egzaminu maturalnego

Małgorzata WÓJCIK‑DUDEK — Baśń — powracająca lektura

Elżbieta DUTKA — Idee i możliwości — literatura kresowa na lekcjach języka polskiego w liceum (na przykładzie fragmentu epopei huculskiej Stanisława Vincenza)

Ewa OGŁOZA — Sasnal wobec Andersena

Zofia ADAMCZYKOWA — O wyobraźni uczniów — szkolne próby poetyzowania


II EDUKACJA JĘZYKOWA

Edward POLAŃSKI — Historia ortografii polskiej argumentem za potrzebą reformowania współczesnej pisowni

Anna GUZY — Umiejętność czytania ze zrozumieniem a kompetencja przestrzenna

Danuta BULA — Rozwijanie umiejętności komunikacyjnych ucznia poprzez działania twórcze

Olga PRZYBYLA — Dyskurs pytajny i jego uwarunkowania w komunikacji dydaktycznej

Helena SYNOWIEC — Frazeologia w wybranych podręcznikach gimnazjalnych a potrzeby językowe uczniów

Bernadeta NIESPOREK‑SZAMBURSKA — Dziecięca konceptualizacja czasu w językowym obrazie pór roku

Danuta KRZYŻYK — Odzwierciedlenie języka i kultury regionu w śląskich pieśniach górniczych

Maria WACŁAWEK  — Stereotyp chłopca w prasie młodzieżowej z ostatnich lat PRL


RECENZJE

Danuta Krzyżyk — Synonimia pojęć prawdziwościowych — teoria i nauczanie (Bernadeta NIESPOREK‑SZAMBURSKA)
Słownik ortograficzny PWN z wymową. Oprac. Anna Kubiak‑Sokół; Edward Polański: Zasady pisowni i interpunkcji (Anna GUZY)
Anna Kołodziej, Bernadeta Niesporek‑Szamburska — O pracach domowych z języka polskiego prawie wszystko. Część 1: Tworzyć teksty (Helena SYNOWIEC)

Indeks autorów (Ewa Ogłoza)