Dziedzictwo proboszczów bytomskich. Z działalności ks. Józefa Szafranka, ks. Norberta Bonczyka i Wacława Schenka

WPROWADZENIE

Obchodzona w Parafii Wniebowzięcia NMP w Bytomiu w dniu 29.10.2002 r. 20-ta rocznica śmierci ks. prof. Wacława Schenka miała także swój akcent naukowy.
Zorganizowana wtedy przez Katedrę Liturgiki i Hagiografii Wydziału Teologicz­nego Uniwersytetu Opolskiego konferencja pokazała na nowo dokonania tego człowieka na polu naukowym, uzupełniając je nowymi informacjami. Wtedy też pojawił się zamysł wykorzystania kolejnej rocznicy celem pokazania duszpaster­skich form pracy tego długoletniego proboszcza najstarszej bytomskiej parafii.
Przygotowania do nowej konferencji pokazały jednak potrzebę nowego i szerszego spojrzenia na rolę, jaką odegrali w dziejach tego regionu także wcześniejsi bytom­scy proboszczowie.
Stąd zorganizowana w Bytomiu dnia 19.10.2007 r. sesja popularnonaukowa z okazji 25 rocznicy śmierci ks. Schenka skoncentrowała się nie tylko na jego osobie, ale też przybliżyła postaci ks. Norberta Bonczyka oraz ks. Józefa Szafranka, którego 200 rocznica urodzin przypada w tym czasie.

Aby łatwiej było umiejscowić dokonania tych wielkich bytomskich proboszczów, potrzebne było na samym początku nakreślenie obrazu zmieniającego się stylu życia mieszkańców miasta i okolic przez ostatnie 200 lat. Ks. bp prof. dr hab. Jan Kopiec pokazuje więc zachodzące na tym terenie procesy związane z procesem gwałtownej industrializacji. Towarzyszyło temu często zerwanie z pielęgnowanym dotąd chrześcijańskim światem wartości.
Jeśli na Górnym Śląsku wartości te zostały zachowane, to niewątpliwie było to zasługą bytomskich proboszczów, którzy swoją postawą i posługą umieli pomóc ludziom wyjść naprzeciw nowym wyzwaniom i niebezpieczeństwom XIX i XX w.

Kolejne referaty koncentrują się na poszczególnych bytomskich duszpasterzach.
Ks. inf. Paweł Pyrchała pokazuje ks. Józefa Szafranka jako obrońcę ludu śląskiego.
Z kolei jego inicjatywy duszpasterskie stały się przedmiotem badań pani dr Henryki Andrzejczak. Ona też przedstawia w kolejnym artykule zasługi tego bytomskiego proboszcza dla lokalnego szkolnictwa.
Ks. Norbertowi Bonczykowi poświęcono dwa wystąpienia. Najpierw ks. dr Henryk Gerlic bardzo szeroko ukazuje dokonania nie tylko duszpasterskie tego wybitnego, przedwcześnie zmarłego bytomskiego proboszcza. Natomiast ks. prof. dr. Kazimierz Dola uwagę swoją koncentruje na pierwszym z dwu wielkich opowiadań epickich jego autorstwa. Okazuje się, że budowa nowego kościoła w Miechowicach i rozbiórka starego stały się dla ks. Bonczyka okazją, do napi­sania poematu ukazującego tamtejszą społeczność: rodziny i pojedynczych ludzi, ich życie powszednie, mentalność, wiarę i praktyki religijne.

Trzeci z wielkich bytomskich proboszczów — ks. Wacław Schenk, żywo jeszcze obecny w pamięci wielu Bytomian — doczekał się większej liczby opracowań. Popularne są dziś badania nad przeszłością kapłanów w oparciu o materiały zgro­madzone w Instytucie Pamięci Narodowej. W tym nurcie trzeba widzieć artykuł ks. prof. dra hab. Helmuta Jana Sobeczki, ukazujący, jak władze PRL represjono­wały ks. Schenka.
Dopełnieniem opracowania sprzed 5 lat, pokazującego naukową sylwetkę tego niezwykle aktywnego profesora, jest wystąpienie ks. dra hab. Erwi­na Matei, przypominające duszpasterską drogę życia i dokonania tego trzeciego wielkiego bytomskiego proboszcza na tym polu.
Swoistym dopowiedzeniem w tej materii są ujawnione przez dr Henrykę Andrzejczak kulisy odzyskania przez ks. Schenka zabytkowego obrazu Bytomskiej Madonny — umieszczonego w 1863 r. przez ks. Szafranka w kaplicy w Bytomiu-Szombierkach.
O wielkości ks. Schenka świadczy fakt, iż w ciągu 25 lat od jego śmierci opublikowano ponad 80 pozycji skupionych wokół tej postaci. Prof. dr hab. Piotr Obrączka podjął się zadania uporządkowania tej bibliografii i dzięki temu każdy może łatwo dotrzeć do intere­sujących go materiałów.

Niemal wszystkie wcześniejsze zbiorowe prace o ks. Schenku zawierały wspom­nienia różnych ludzi, który uważali za stosowne utrwalić na piśmie znane im fakty z życia tego kapłana, stąd też niniejsza pozycja zawiera jedno świadectwo — ks. Jac­ka Pawlika SVD, któremu dane było wzrastać w cieniu ks. Schenka od dzieciństwa aż do wyjazdu na misje.

Jako podsumowanie całego sympozjum, poświęconego dziedzictwu trzech wielkich bytomskich proboszczów, należy widzieć kolejny artykuł dr Andrzejczak. Podejmuje ona próbę wskazania na podobieństwa, które łączą tych duszpasterzy.

Choć sam program konferencji zorganizowanej przez Katedrę Liturgiki i Hagiografii Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego oraz Parafię Wnie­bowzięcia NMP w Bytomiu przewidywał po dwa referaty poświęcone każdemu ze wspomnianych bytomskich proboszczów, to jednak niniejsza praca zawiera także materiały dosłane później. Wypada życzyć czytelnikom tych opracowań, by odkry­wanie wielu zapomnianych już faktów z życia bardzo zasłużonych księży: Józefa Szafranka, Norberta Bonczyka i Wacława Schenka pomogło nie tylko odkrywać świetlane karty bytomskiej historii, ale zachęciło także do osobistego, pozytywne­go wpisywania się w jej teraźniejszość i przyszłość.

ks. Erwin Mateja


SPIS TREŚCI :

Wprowadzenie

Bp Jan Kopiec — Bytom jako teren realizowania kościoła przez posługę jego proboszczów w XIX i XX wieku.
Wprowadzenie w sesję naukową — Bytom, 19 X 2007 r.

Ks. Paweł Pyrchała — Ks. Józef Szafranek — obrońca ludu naszego

Henryka Andrzejczak — Inicjatywy duszpasterskie i gospodarcze ks. Józefa Szafranka

Henryka Andrzejczak — Zasługi ks. Józefa Szafranka dla szkolnictwa bytomskiego

Ks. Henryk Gerlic — Ks. Norbert Bonczyk — duszpasterz bytomski

Ks. Kazimierz Dola — Religijność Miechowiczan według poematu ks. Norberta Bonczyka Stary kościół miechowski

Ks. Helmut Jan Sobeczko — Represje wobec ks. Wacława Schenka w czasach PRL

Ks. Erwin Mateja — Ks. prof. Wacław Schenk jako duszpasterz

Henryka Andrzejczak — Kulisy odzyskania Bytomskiej Madonny przez ks. W. Schenka

Piotr Obrączka — Życie i działalność ks. Wacława Schenka. Bibliografia przedmiotowa (1982—2007)

Ks. Jacek Pawlik SVD — Wspomnienie o ks. Wacławie Schenku

Henryka Andrzejczak — Przypatrując się powołaniu księży: Szafranka, Bonczyka i Schenka

Dziedzictwo wielkich proboszczów bytomskich: Józefa Szafranka w 200 rocznicę urodzin, Norberta Bonczyka i Wacława Schenka w 25 rocznicę śmierci. Bytom, 19 października 2007 r. [program konferencji]