Officia maxima et principes officiorum. Problematyka badań nad kancelarią cesarską okresu pryncypatu na przykładzie ...

Wydano w serii : Pragmateia jako Tom I

Książka prezentuje analizę dyskursu historiograficznego drugiej połowy XIX wieku, poświęconego zagadnieniu kancelarii cesarskiej okresu pryncypatu, oraz historię jednego z najbardziej kontrowersyjnych cesarskich sekretariatów - a memoria.
Autor stawia pytania o genezę poglądów dotyczących interesującej go problematyki i ujawnia mechanizmy wpływające na obraz cesarskiej administracji w historiografii europejskiej.
Praca stanowi tym samym nie tylko wypełnienie jednej z wielu luk w polskiej historiografii, lecz może być także ważnym elementem w dyskusji na temat charakteru rzymskiej administracji i związanych z jej funkcjonowaniem instytucji.

Ze wstępu [fragment] :

Zakończenie wojen domowych okresu późnej Republiki oraz przejęcie władzy wymagało od Oktawiana szybkich działań i decyzji politycznych. By sprawnie zarządzać Imperium Romanum, pierwszy princeps potrzebował przede wszystkim skutecz­nej i rozbudowanej struktury administracyjnej, która gwaranto­wałaby stabilność władzy publicznej.
Właśnie od czasów Okta­wiana Augusta administracja zaczęła stanowić jeden z filarów władzy cesarskiej.

Jak wykazał wybitny niemiecki badacz Werner Eck, w sferze administracyjnej działania podejmowane przez twórcę pryncypatu ograniczały się głównie do Rzymu i jedynie w niewielkim stopniu dotyczyły Italii oraz prowincji. Działania te, przeprowadzane etapowo i w zależności od konkretnej sytu­acji, miały na celu przede wszystkim wzmocnienie i zabezpieczenie władzy cesarskiej Augusta.
Rozbudowana struktura ad­ministracyjna nie powstała od razu, była kształtowana przez stulecia, stopniowo formowana przez cały okres wczesnego Ce­sarstwa Rzymskiego.
Argumentów na rzecz słuszności tego twierdzenia dostarczają złożone dzieje sekretariatów kancelarii cesarskiej.
Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że zada­nie opisania rozwoju sekretariatów nie należy do trudnych.
Niemniej jednak materia ta w istocie jest niezwykle skomplikowana.
Znikoma liczba źródeł (głównie inskrypcyjnych oraz w mniej­szym stopniu papirologicznych), a także ich zróżnicowany cha­rakter sprawiają wiele problemów w przypadku badań nad niesenatorskimi urzędami.
Wprawdzie współczesny badacz dys­ponuje dużą liczbą inskrypcji, lecz akurat te dostarczające informacji o poszczególnych urzędach są stosunkowo rzadko spotykane. Ponadto źródła inskrypcyjne wskazują często na funkcjonowanie określonych urzędników w strukturach administracyjnych w czasie, w którym powstało dane źródło, rzadko zaś określają czas utworzenia samego urzędu. Mogło upłynąć wiele dekad między faktycznym ustanowieniem danego urzędu a znaną nam pierwszą relacją mówiącą o osobie sprawującej to stanowisko.
Bazowanie na pojedynczych wzmiankach źródło­wych oraz wysuwanie na ich podstawie uogólniających wnio­sków często może prowadzić do nadinterpretacji. Konieczna w tym przypadku wydaje się ostrożna analiza wielu elementów składających się na realia administracyjne doby pryncypatu. Do tych elementów należą przede wszystkim : ranga urzędów w hie­rarchii administracyjnej, tytulatura, kariera urzędnicza, wyna­grodzenie, status społeczno-prawny urzędników i polityka per­sonalna cesarzy. Wszystkie te elementy zależały w dużej mierze od indywidualnych decyzji cesarza lub jego doradców oraz od aktualnych potrzeb administracyjnych...


SPIS TREŚCI :

Wykaz skrótów

Wstęp

Rozdział I
Problematyka badań nad kancelarią cesarską okresu pryncypatu

1. Nowożytna terminologia w badaniach nad kancelarią cesarską

2. Officium i scrinium a kancelaria cesarska

3. Geneza badań nad kancelarią cesarską

4. Podsumowanie

Rozdział II
Sekretariat a memoria w kancelarii cesarzy rzymskich okresu pryncypatu

1. Sekretariat a memoria w historiografii
2. Sekretarze a memoria w ujęciu prozopograficznym
3. Kompetencje sekretarzy a memoria

Zakończenie

Aneks I
Chronologiczny wykaz nowożytnych prac (rozdziałów) z drugiej połowy XIX wieku, omawiających sekretariaty kancelarii cesarskiej doby pryncypatu

Aneks II
Wykaz nowożytnych terminów stosowanych przez badaczy z drugiej połowy XIX wieku na określenie kancelarii cesarskiej, jej sekretariatów oraz pracujących w nich sekretarzy

Aneks III

A memoria

Bibliografia

Źródła literackie
Wykaz cytowanej literatury

Indeks osób

Spis ilustracji

Summary