W stronę silnego państwa. Koncepcje ustrojowe prawników obozu rządzącego w Polsce 1926-1939 - JACEK SROKOSZ

Z notatki wydawniczej :

Józef Piłsudski, przejmując władzę w 1926 roku, za cel postawił sobie sanację państwa, co między innymi dokonać się miało przez przeprowadzenie odpowiednich zmian konstytucyjnych, wzmacniających władzę wykonawczą. Istotną rolę w pracach nad reformą ustrojową państwa, zakończonych ostatecznie uchwaleniem Konstytucji kwietniowej w 1935 roku, odegrało grono prawników związanych z obozem piłsudczykowskim.
W książce zostały przedstawione proponowane przez nich koncepcje zmiany ustroju państwa. Grono to było bardzo zróżnicowane światopoglądowo, stąd też podczas prac konstytucyjnych toczyły się w nim zażarte dyskusje, w których ścierały się rozmaite wizje kształtu instytucji ustrojowych.
Ponadto koncepcje te ulegały pewnej ewolucji. Do końca lat dwudziestych ograniczały się w zasadzie do propozycji dosyć umiarkowanych zmian ustrojowych wzmacniających pozycję rządu i prezydenta RP.  Postulaty całkowitej przebudowy państwa, nie tylko pod względem ustrojowym, ale także i społecznym, pojawiły się dopiero po 1930 roku.
W ogniu tych dyskusji ostatecznie został nadany kształt „nowemu państwu”, które wykreowały przepisy Konstytucji kwietniowej. Opierało się ono na zasadach: państwa jako dobra wspólnego wszystkich obywateli, współdziałania obywateli z państwem dla realizacji dobra wspólnego, oparcia ustroju państwa na moralności, elitaryzmu, oraz jednolitej i niepodzielnej władzy prezydenta. Decydującą rolę w nowym ustroju odgrywał prezydent, mający władzę zwierzchnią nad innymi organami państwa i jednocześnie za swoje działania odpowiadający jedynie „przed Bogiem i Historią”. Wraz ze wzmocnieniem władzy wykonawczej, w znaczny sposób ograniczone zostały kompetencje parlamentu. Taki kształt państwa w głównej mierze został stworzony przez prawników związanych z grupą pułkowników (Stanisław Car, Wacław Makowski) oraz piłsudczykowskich konserwatystów (m.in. Ignacy Czuma).
Nie wszyscy prawnicy uczestniczący w debacie ustrojowej aprobowali przyjęte rozwiązania. Niektórzy z nich krytykowali je jako zbyt daleko idące i naruszające zasady demokracji, inni z kolei uznawali, iż zmiany wprowadzone przez konstytucję z 1935 roku były zbyt umiarkowane i postulowali dalsze przekształcenia ustroju państwa.

Książka adresowana jest zarówno do specjalistów z zakresu problematyki dziejów, ustroju oraz doktryn politycznych i prawnych okresu II Rzeczypospolitej (historyków, historyków prawa i ustroju), jak i do wszystkich osób interesujących się okresem Polski międzywojennej.


SPIS TREŚCI :

WSTĘP

ROZDZIAŁ I. Historia i myśl polityczna obozu rządzącego w Polsce w latach 1926—1939

1. Dzieje polityczne obozu rządzącego w Polsce w latach 1926—1939
1.1. Kształtowanie się formacji politycznej Józefa Piłsudskiego do roku 1926
1.2. Rządy piłsudczyków od przewrotu majowego do śmierci Marszałka
1.3. Dekompozycja obozu rządzącego

2. Myśl polityczna obozu rządzącego
2.1. Praktyka sprawowania władzy i myśl polityczna Józefa Piłsudskiego
2.2. Myśl obozu rządzącego w latach 1926—1935
2.2.1. Liberałowie
2.2.2. Konserwatyści
2.2.3. Pułkownicy
2.2.4. Związek Naprawy Rzeczypospolitej (Naprawa)
2.3. Doktryny zdekomponowanego obozu rządzącego
2.3.1. Ozon
2.3.2. „Grupa zamkowa"
2.3.3. Lewica sanacyjna

ROZDZIAŁ II. Krytyka liberalnej demokracji i totalizmów

1. Odrzucenie ideologicznych podstaw demokracji
2. Krytyka funkcjonowania systemu parlamentarnego
3. „Choroba parlamentaryzmu" i „cezaryzm demokratyczny"
4. Inspiracje i negacje - wobec totalizmów dwudziestolecia międzywojennego
4.1. Interpretacja państwa totalnego
4.2. Interpretacje bolszewizmu
4.3. Stosunek do faszyzmu
4.4. Ocena nazizmu

ROZDZIAŁ III. Nowe państwo

1. Państwo społeczne
2. Powszechna Organizacja Społeczna i konsolidacja narodowa
3. Spór o korporacjonizm i syndykalizm
4. Obywatel a Rzeczpospolita
5. Elitaryzm
6. Pomiędzy liberalizmem a totalizmem

ROZDZIAŁ IV. Stanowisko Prezydenta RP w ustroju państwa

1. W poszukiwaniu nowego modelu ustrojowego
2. Prezydent jako zwierzchnik władz państwowych
3. Akty rządowe głowy państwa - prerogatywy i akty kontrasygnowane
4. Stosunek prezydenta do organów państwowych
5. Odpowiedzialność prezydenta

ROZDZIAŁ V. Naczelne organy państwa

1. Koncepcja naczelnych organów państwa
2. Rząd
3. Sejm
3.1. Pozycja ustrojowa i kompetencje
3.2. Skład izby i ordynacja wyborcza
3.3. Immunitet poselski
4. Senat
4.1. Pozycja i kompetencje senatu
4.2. Skład izby i status senatora
5. Pozostałe organy władzy

ZAKOŃCZENIE

ŹRÓDŁA I BIBLIOGRAFIA