Z tradycji działalności kulturalno-oświatowej na Śląsku Opolskim - Eleonora Sapia-Drewniak

Wprowadzenie [fragmenty]

„W historii Śląska Górnego nie przestaje budzić podziwu prosty fakt, że lud tej dzielnicy, od swych zaniedbany, od obcych wzgardzony, w ciągu wieków pozostawiony samemu sobie, i wydany bezapelacyjnie na wszystkie skutki kulturalnej, językowej i gospodarczej germanizacji, przetrwał przy swej kulturze ludowej, z gruntu polskiej, a w znacznej części wyrobił sobie nawet poczucie narodowe, wyprzedzając i prześcigając w tym lud okolic innych, które zawsze były złączone z narodem. Niedorozwój jego językowy i zewnętrzno-kulturalny obciąża konto tych, co go zaniedbali" - napisał Emil Szramek. Sytuacja ta wynikała z pozostawania tego regionu przez wieki poza granicami Rzeczypospolitej, co spowodowało, że swoje piętno pozostawiły tutaj wpływy niemieckie i czeskie. Jednakże przywiązanie do tradycji ojców było tak silne, iż nikomu nie udało się jej wyeliminować i zastąpić inną.

Niezwykłym fenomenem naszej historii było to, że w okresie pozostawania w obrębie państwa pruskiego i Rzeszy Niemieckiej tutaj zaczęła się budzić świadomość narodowa. To właśnie poprzez zróżnicowane formy aktyw­ności kulturalnej i edukacyjnej już w połowie XIX stulecia podejmowane były próby dotarcia do niej zarówno przez duchowieństwo katolickie, jak i niektórych przedstawicieli władz szkolnych.
I chociaż nie zawsze kwestia uświadomienia narodowego była bezpośrednią przyczyną podejmowanych działań, to w konsekwencji prowadziła do tego „drobnymi kroczkami", a włączenie się do pracy kulturalnej i oświatowej śląskich kobiet ten proces znacznie przyspieszyło.

Zakończenie I wojny światowej i powstanie niepodległego państwa polskiego wpłynęło na konieczność zmiany celu pracy edukacyjnej i kulturalnej w tej części, która znalazła się w jego obrębie.
Natomiast w pozostającej w granicach państwa niemieckiego części rejencji opolskiej nadal prowadzo­no działalność, która zmierzała do rozbudzenia świadomości przynależności narodowej...

Całość została przygotowana w oparciu o bogate materiały archiwalne, informacje zawarte w czasopismach z tamtego okresu, jak i na podstawie opracowań. Wzbogacono je o materiał biograficzny, uzyskany dzięki przeprowadzonym wywiadom.

SPIS TREŚCI :

Wprowadzenie

Część I. Aktywność społeczna na Śląsku na przełomie XIX i XX w.

Bernard Bogedain jako zwolennik demokratycznych stosunków w szkole śląskiej w latach 1848—1858

Narodowo-twórcza funkcja edukacji pozaszkolnej

Działalność oświatowa polskich towarzystw na Górnym Śląsku

Aktywność kulturalno-oświatowa rodzin śląskich

Wspieranie edukacji rodzinnej przez Kościół katolicki

Część II. Działalność oświatowa i kulturalna w okresie międzywojennym

Działalność kulturalno-oświatowa Towarzystwa Oświaty na Śląsku im. św. Jacka w latach 1917—1924

Kobiety w polskich organizacjach oświatowych

Rola matki w rodzinnej transmisji kulturowej

Edward Szwed - pedagog i działacz oświatowy

Działalność społeczna Zofii Poliwody

Część III. Edukacja na Opolszczyźnie po wojnie

Wpływ polityki społecznej na edukację ludności rodzimej po II wojnie światowej

Udział kobiet w działalności repolonizacyjnej

Kursy nauczania początkowego dla dorosłych w latach 1945—1948

Uniwersytet ludowy w życiu społeczności Śląska Opolskiego w pierwszej połowie XX w.

Droga Władysława Demkowa do Uniwersytetu Ludowego w Błotnicy Strzeleckiej

Wkład Stefanii Mazurek w organizację oświaty polskiej na Śląsku

Zakończenie

Bibliografia

Notka edytorska