Brud - Idee - Dylematy - Sprawy

Z okładki :

STROMATA ANTHROPOLOGICA

Greckie słowo stromata oznacza kobierzec, składający się z wielkiej obfitości wielorakich, wielobarwnych detali, które jednak zawsze są wielką, wspaniałą kompozycją o trudnym niekiedy do odnalezienia wzorze.
Historia kultury również układa się w taki wzorzysty kobierzec rzeczy ludzkich; wiele w nim elementów odwiecznych, wiele też nowości. Niekiedy niełatwo określić ich źródła i pierwotne sensy, bo kultura chroni wszystko to, co w niej się kiedykolwiek pojawia, dodając tylko wiele odmiennych znaczeń, wpisując dawne znaki, symbole, motywy w nowe konteksty. Tomy serii „Stromata Anthropologica" są opowieścią o zmieniających się znaczeniach, o trwałości i przyrastaniu sensów, mają być narracją o człowieku i kulturze. Są opowieścią-kobiercem o tradycji, o znakach, o naszym wspólnym świecie.


Ze wstępu do tomu 1 serii [fragment] :

Stromata anthropologica

Jeden z uczestników naszego seminarium poświęconego zwierzętom w historii kultury, specjalista od antyku prof. Sylwester Dworacki powiedział, że do tego, co próbujemy robić w trakcie naszych spotkań, najlepiej pasowałoby określenie stromata anthropologica. Opowieści prezentowane przez kolejnych referentów, rozmo­wy nimi inspirowane, pomysły na uzupełnienia, dostrzeżone pominięcia itd. tworzą coś na kształt - jak to nazywali Grecy - wielobarwnego kobierca, układając się w mozaikę mieniącą się znaczeniami.
To nie jakieś miscellanea, lecz ciągle układa­na narracja o świecie, człowieku i kulturze.

Taka jest intencja, z jaką powołaliśmy nasze seminaria i serię wydawniczą: opowie­dzieć o historii kultury oglądanej przez historię mieniących się znaczeniami detali. Nie mamy jeszcze dla nich dobrej zbiorczej nazwy, bo jej przyjęcie musiałoby oznaczać zgodę na określoną opcję metodologiczną albo w jakiś sposób zawężać historyczny obszar, po jakim chcemy wędrować. Te detale przecież to niekiedy elementy codzienne­go, praktycznego życia, które bywają też symbolami, motywami, toposami. Mogą zmieniać znaczenia — choć literalnie i ikonograficznie zdają się być wciąż tym samym — w zależności od dyskursu, w ramach którego się znajdą. Jednorożec może być przed­miotem opisu w kategoriach historii naturalnej, może pojawić się wśród religijnych alegorii i wymagać alegorezy do pojęcia jego znaczeń.
Jest też jednorożec alchemików, heraldyków i medyków, poszukujących cudownych remediów. Może być jednorożec nacechowany erotycznie, może być wspaniałym stworzeniem fantasy czy dziecięcą pluszową przytulanką... Jest więc i zwierzęciem widywanym gdzieś w odległych krainach, należy do mitologicznego zwierzyńca, wymaga klucza alegorycznego, kiedy indziej trzeba odwołać się do języka hermetycznego... Opowiedzieć jego historię to opo­wiedzieć o wędrówce badacza pośród znaczeń, które pojawiają się i funkcjonują w różnych typach refleksji. Mamy nadzieję, że takie wędrowanie posłuży do budowa­nia modelu historii kultury, który będzie mógł wiele wyjaśniać, jednocześnie spra­wiając satysfakcję uczestnikom tego przedsięwzięcia i czytelnikom kolejnych książek...


SPIS TREŚCI :

Brudne kwestie codzienności (Magdalena Sztandara)

Agata Strządała — Czystość i brud jako kategorie rasowe i antropologiczne

Franciszek M. Rosiński — Brud i nieczystość w dawnym Izraelu w ujęciu transkulturowym

Waldemar Kuligowski — Brud, smród i etniczność. Aromafobie dawnej Rzeczypospolitej

Katarzyna Łeńska-Bąk — Człowiek jako „żywy chodzący wychodek”, czyli o konieczności usuwania wewnętrznych brudów

Wojciech Kędzierzawski — Brud i ambiwalencja. Szkic o społecznej semiotyce świni

Mariusz Kania — Ale jedynie przez Czystość zdobyłem znajomość Brudu

Kamil Minkner — Rytualna nieczystość jako kategoria dystynkcji społecznej na przykładzie instytucji i praktyki niedotykalności w Indiach

Łukasz Braun — Kategoria brudu w relacjach z podróży do krajów Afryki Północnej

Aleksandra Krupa-Ławrynowicz, Olgierd Ławrynowicz — Wyrzucana codzienność. Antropolog z archeologiem rozmawiają o śmieciach

Włodzimierz Karol Pessel — Na śmietnisku świata. Autopsja badacza i masy odpadowe w retorykach kultury

Monika Górska-Olesińska — Wokół odpadów cyberkultury

Magdalena Sztandara — „Walczące z brudem”, czyli o rekompozycji pewnej idei

Ewa Guderian-Czaplińska — Brudni herosi. Czystość i zmaza bohaterów antycznych w dawnym i współczesnym teatrze

Gaweł Strządała — Brudne brzmienie, szybki rytm – punkrockowy styl muzyczny

Ireneusz Jeziorski — Wstręt i okolice w dyskursach osób psychotycznych w świetle antropologii wizualnej i sensorycznej

Krystyna Kossakowska-Jarosz — Obrazy brudu – brud w obrazowaniu górnośląskich krytyków kultury

Małgorzata Iżykowska — „Bioły jak śniyg kole kumina”. Brud w paremiach śląskich

Lidia Przymuszała — O marasie i roztomajtych marasiarzach w gwarach śląskich. Studium językoznawcze

Mateusz Szubert — Brud zdetronizowany. O XIX-wiecznej krucjacie higienicznej

Bożena Płonka-Syroka — Społeczny ruch higieniczny w Królestwie Polskim (1863–1914) i jego rola w zapobieganiu i zwalczaniu chorób społecznych

Andrzej Syroka — Brud i czystość w medycynie i farmacji europejskiej

Wiesław Marczak, Jarosław Barański — Czystość i jej brak – w kontekście dokonań Ignacego Semmelweisa

Bogusław Bednarek — Czystość i nieczystość w Wielkim zwierciadle przykładów

Joanna Zagożdżon-Łyszczarz — Zmaza i grzech w speculach Mikołaja Reja, czyli o duszy naszej, która smętna siedzi jako „poćciwy więzień w śmierdzącej wieży, błotem napluskanej […]”

Bartosz Małczyński — O brudzie, kurzu i pyle w poezji Bolesława Leśmiana

Jolanta Ługowska — „Staś na sukni zrobił plamę…”. Dyskurs higieniczny i jego metaforyczne sensy w dawnych i nowszych wierszach dla dzieci

Krzysztof Piotr Skowroński — Brud swój, lecz czystość nieswoja. Higiena jako sterylność, ozdoba jako sztuczność, strój jako poza w filozofii kultury Witolda Gombrowicza

Irena Jokiel — Symbolika odoru w Pachnidle i Gołębiu Patricka Süskinda

Anna Kaczmarek — Brudne powieści na brudne tematy: brud w wybranych powieściach z cyklu Rougon-Macquartowie Emila Zoli

Anna Ledwina — Dialektyka nieczystości w powieściach Sidonie-Gabrielle Colette i Marguerite Duras

Krystyna Modrzejewska — Poetyka nędzy w Podróży do kresu nocy Louisa-Ferdinanda Céline’a

Noty o autorach