Orzeł biały na tle mroków nocy. Ikonografia Piotra Skargi - Kazimierz S. Ożóg

Książka omawia temat ikonografii Piotra Skargi SJ, królewskiego kaznodziei, rektora kolegiów i uczelni jezuickich, pisarza doby renesansu i wczesnego baroku. Pretekstem do jej powstania było obchodzone w 2012 roku 400-lecie śmierci tego zakonnika. Temat jego ikonografii, nigdy w pełni nie opracowany, ostatnio poruszany w wydawnictwach sprzed wieku, związany jest ściśle z kreacją narodowego mitu, jaka dokonała się w wieku XIX.
Skarga stał się wówczas patronem narodu, wieszczącym jego upadek, prorokiem przepowiadającym klęski, mesjaszem ukazującym też możliwości poprawy. Studium nad sposobami jego przedstawiania powiązane zostało z analizą tekstów poświęconych postaci jezuity oraz sposobami celebracji rocznic związanych z jego życiem (szczególnie efektownie obchodzonych w okresie zaborów i II Rzeczpospolitej).
W efekcie prezentowane jest studium dotyczące sztuki i jednostkowej ikonografii, ściśle powiązane jednak z kulturą narodową.

Praca jest adresowana do historyków, historyków sztuki, historyków Kościoła, teologów i antropologów kultury.


Z okładki :

Zgodnie z zaleceniami Erwina Panofsky’ego autor nie ograniczył swoich rozważań do jednej epoki, ale przestudiował funkcjonowanie motywów i schematów ikonograficznych w różnych czasach, (…) sytuując wizerunki Skargi w rozległej ikonosferze, wykoncypowanej przez Mieczysława Porębskiego, lub w ramach Bildgeschichte Hansa Beltinga. Przywołuję tu te wielkie nazwiska, aby pokazać metodologiczną wnikliwość pracy i nowoczesność zastosowanych w niej ujęć badawczych. (…)

Książka wnosi wiele do badań nad polską ikonografią historyczną, ponieważ na przykładzie przedstawiania Skargi pokazuje dobrze mechanizmy jej kreowania, modyfikowania i instrumentalizacji.
Wiele mogą się z niej nauczyć nie tylko historycy sztuki, ale także historycy, historycy Kościoła i antropolodzy kultury.

Piotr Krasny


SPIS TREŚCI :

Skróty stosowane w książce

Wstęp
Geniusz Skargi, jego piorunowa moc, wymagały też i genialnej ręki artysty

Rozdział I
Człowiek czysty jak kryształ (narodziny schematów)

Rozdział II
Księga nauki duchowney pełna y skupieniu dusz ludzkich wielce pożyteczna (dojrzewanie wzorów)

Rozdział III
Czysty, wzniosły, bezstronny głos Pański do narodu (przemiana)

Rozdział IV
Natchnione słowa, wypowiedziane w formie ciemnej i apokaliptycznej (XIX stulecie)

Rozdział V
Stanął przed narodem własny jego Mesjasz (Skarga Matejki)

Rozdział VI
Najdroższa po najświętszych relikwia (półwiecze rocznic)

Rozdział VII
Czesław, nie dźwigaj więcej tych pomników, bo znowu będą skargi! (obojętność współczesności)

Zakończenie
Ty uczysz dokładnie: gdzie kryją się na dnie straszydła krajowi szkodne (kształt i rozkład narodowego mitu)

Summary
The White Eagle in the Gloom of the Night. The Iconographic Representations of Piotr Skarga

Bibliografia

Indeks osób

Spis ilustracji