Źródła do dziejów Muzeum Śląskiego w Katowicach (do 1939 roku)

Na książkę składają się wybrane archiwalia — w dużej mierze unikatowe — oraz notatki, do­niesienia i artykuły z prasy codziennej, zawiera­jące spontaniczne refleksje na temat wydarzeń związanych z powstawaniem Muzeum Śląskiego.
Oprócz akt kancelarii macierzystej Muzeum Śląskiego z zespołu Urzędu Wojewódz­kiego Śląskiego w publikacji znajdują się materiały Sejmu Śląskiego, Śląskiej Rady Wojewódzkiej i Urzędu Kontroli Państwowej, rozszerzając dotychczasową wiedzę o Muzeum Śląskim, wnosząc wiele nowych faktów oraz zmieniając niektóre obiegowo krążące ustalenia.

Z przedmowy :

Siedemdziesiąt lat temu przyjechał do Katowic dr Tadeusz Dobrowolski.
Jemu ówczesny wojewoda śląski, dr Michał Grażyński, powierzył funkcję śląskiego konserwatora zabytków i organizatora Muzeum Śląskiego, o które upominała się społeczność województwa śląskiego od 1922 roku, tworząc w 1924 roku Towarzystwo Muzeum Ziemi Śląskiej w Katowicach.

W okresie dwóch lat od przyjazdu T. Dobrowolskiego zostały zakończone prace organizacyjne i Wojewódzka Rada w grudniu 1928 roku wystąpiła do Sejmu Śląskiego o usankcjonowanie Muzeum ustawą sejmową. Sejm Śląski przyjął ustawę o utworzeniu Muzeum Śląskiego 23 stycznia 1929 roku.
W ma­ju 1930 roku wojewoda śląski dr Michał Grażyński i dyrektor dr Tadeusz Do­browolski otwarli stałe ekspozycje Muzeum Śląskiego na czwartym i piątym piętrze Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego.

Oddział Przyrody Muzeum Śląskiego w Katowicach do czasu wybudowania gmachu muzealnego umieszczono w kilkunastu salach obiektu Śląskich Tech­nicznych Zakładów Naukowych w grudniu 1931 roku.

W latach 1936—1939 przy placu B. Chrobrego, ulicach J. Lompy i S. Kobylińskiego wzniesiono najnowocześniejszy gmach muzealny w Europie. Na ma­rzec 1940 roku planowano jego uroczyste otwarcie.
Wybuch II wojny świato­wej we wrześniu 1939 roku wymazał na dziesiątki lat Muzeum Śląskie w Ka­towicach z mapy muzealnictwa polskiego i europejskiego.

Powojenne zabiegi o odbudowę rozebranego w latach 1941-1944 gmachu muzealnego nie przyniosły rezultatów ze względu na szczupłość środków Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz inne potrzeby wynikające z przejęcia i zagospodarowania ziem zachodnich.

W tajniki zarysowanej wyżej problematyki wprowadzają źródła do dziejów Muzeum Śląskiego w Katowicach (1924—1939), zebrane i opracowane przez doc. dr. Edwarda Długajczyka, historyka, archiwisty, pracownika naukowego Muzeum Śląskiego w Katowicach w latach 1985—1990.

Zebrane w publikacji materiały w dużej mierze są unikatowe, ponieważ po wielu ślad zaginął...


SPIS TREŚCI :

Przedmowa

Wstęp

Wykaz skrótów

Teksty źródłowe

1. 1924 czerwiec 26. — Informacja prasowa o powołaniu Towarzystwa Muzeum Ziemi Śląskiej
2. 1927 luty 5, 12. — Artykuł prasowy Juliusza Zborowskiego „O przyszłym muzeum górnośląskim”
3. 1927 lipiec 6. — Artykuł prasowy J. W „Już czas przystąpić do uruchomienia muzeum górnośląskiego”
4. 1927 lipiec 8. — Artykuł prasowy Mariana Sławińskiego „Dokoła sprawy Muzeum Ziemi Śląskiej”
5. 1927 lipiec 27. — „Zarządzenie prezydialne nr 37” wojewody Michała Grażyńskiego w sprawie przyjęcia do pracy dr. Tadeusza Dobrowolskiego
6. 1927 październik 16. — Informacja prasowa pt. „Zakupy dla Muzeum Śląskiego”
7. 1927 października 26. — Wywiad prasowy z dr. Tadeuszem Dobrowolskim
8. 1927 listopad 9. — Drugi wywiad prasowy z dr. Tadeuszem Dobrowolskim
9. 1927 grudzień 9. — Notatka prasowa o utworzeniu lokalnego Komitetu Muzeum Śląskiego w Małej Dąbrówce
10. 1927 grudzień 28. — Apel Juliusza Zborowskiego w sprawie gromadzenia zbiorów etnograficznych
11. 1928 luty 4. — Pismo konserwatora okręgowego Tadeusza Dobrowolskiego do naczelnika Wydziału Prezydialnego Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego w sprawie projektu ustawy o utworzeniu Muzeum Śląskiego
12. 1928 marzec 9. — Odezwa Wojewódzkiej Komisji Turystycznej w sprawie rejestracji zabytków sztuki i pomników przyrody
13. 1928 marzec 14, Poznań. — Wywiad prasowy Józefa Kisielewskiego z Tadeuszem Dobrowolskim
14. 1928 marzec 22. — Pismo kierownika Biura Śląskiej Rady Wojewódzkiej Mariana Dworzańskiego do konserwatora okręgowego Tadeusza Dobrowolskiego z prośbą o uzasadnienie projektu ustawy o utworzeniu Muzeum Śląskiego
15. 1928 maj 10. — Pismo konserwatora okręgowego, Tadeusza Dobrowolskiego, do Śląskiej Rady Wojewódzkiej, zawierające uzasadnienie projektu ustawy o utworzeniu Muzeum Śląskiego
16. 1928 lipiec 29. — „Okólnik w sprawie organizacji działu pamiątek z okresu powstań górnośląskich i plebiscytu w Muzeum Śląskim w Katowicach”
17. 1928 listopad 3. — Pismo Śląskiej Rady Wojewódzkiej, podpisane przez przewodniczącego Michała Grażyńskiego, do marszałka Sejmu Śląskiego, zawierające projekt ustawy o Muzeum Śląskim
18. 1928 listopad 10. — Ze sprawozdania stenograficznego z 184. posiedzenia Sejmu Śląskiego
19. 1928 grudzień 18. — Z protokołu posiedzenia Komisji Budżetowej Sejmu Śląskiego w sprawie projektu ustawy o utworzeniu Muzeum Śląskiego
20. 1929 styczeń 10. — Protokół odbioru eksponatów muzealnych
21. 1929 styczeń 23. — Ze sprawozdania stenograficznego ze 187. posiedzenia Sejmu Śląskiego
22. 1929 styczeń 23. — „Ustawa z dnia 23 stycznia 1929 roku o utworzeniu Muzeum Śląskiego”
23. 1929 kwiecień 27. — Protokół odbioru zakupionych eksponatów muzealnych
24. 1929 październik 5. — Wniosek wojewody Michała Grażyńskiego w sprawie obsadzenia stanowiska dyrektora Muzeum Śląskiego, skierowany do Śląskiej Rady Wojewódzkiej
25. 1929 październik 14. — Umowa w sprawie stosunku służbowego Tadeusza Dobrowolskiego
26. 1929 październik 23. — Prośba konserwatora okręgowego Tadeusza Dobrowolskiego, skierowana do Wydziału Administracyjnego Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego, o wydanie pracownikom Muzeum Śląskiego upoważnienia wstępu do lasów w celu zbierania okazów przyrodniczych
27. 1929 grudzień 3, Ruda Śląska. — Propozycja inż. Andrzeja Czudka pt. „Co mogłoby Muzeum Śląskie zrobić dla ochrony przyrody na Śląsku?”
28. 1930 styczeń 24. — Zestawienie liczbowe do programu konkursu na budowę gmachu Muzeum Śląskiego, przesłane przez Tadeusza Dobrowolskiego Wydziałowi Robót Publicznych Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego
29. 1930 styczeń 30. — Pismo naczelnika Wydziału Robót Publicznych Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego do Wydziału Prezydialnego z prośbą o ogłoszenie konkursu na budowę gmachu Muzeum Śląskiego
30. 1930 luty 12. — Uzupełnienie do programu konkursu na budowę Muzeum Śląskiego, przekazane przez Tadeusza Dobrowolskiego Wydziałowi Robót Publicznych
31. 1930 luty 19. — Pismo dyrektora Tadeusza Dobrowolskiego do Towarzystwa Etnograficznego w Krakowie, na ręce prof. Jana Stanisława Bystronia
32. 1930 marzec 23. — Notatka prasowa pt. „Przed otwarciem Muzeum Śląskiego”
33. 1930 kwiecień 10, 11, 27. — Protokoły posiedzeń Sądu Konkursowego, powołanego do oceny projektów na budowę gmachu Muzeum Śląskiego
34. 1930 kwiecień 28. — Pismo naczelnika Wydziału Robót Publicznych Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego do Wydziału Prezydialnego z prośbą o ogłoszenie w prasie wyniku konkursu na projekt budowy gmachu Muzeum Śląskiego
35. 1930 maj 12, Kraków. — Artykuł prasowy Tadeusza Dobrowolskiego pt. „Muzeum Śląskie w Katowicach. - Cel Muzeum w Katowicach. - Organizacja i działy Muzeum. - Konkurs na gmach muzealny. - Wydawnictwa”
36. 1930 maj 23. — Notatka prasowa „Muzeum Pszczelnicze im. ks. Dzierżonia”
37. 1930 maj 31.— Informacja prasowa pt. „Muzeum Śląskie otwarte”
38. 1930 sierpień 21. — Informacja prasowa pt. „Rozbudowa Muzeum Śląskiego postępuje konsekwentnie naprzód”
39. 1931 styczeń 29. — Propozycja dyrektora Tadeusza Dobrowolskiego przystąpienia Muzeum Śląskiego do Związku Muzeów w Polsce i ubezpieczenia zbiorów
40. 1931 luty 24. — Wniosek Wydziału Oświecenia Publicznego Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego z podpisem wojewody Michała Grażyńskiego, skierowany do Śląskiej Rady Wojewódzkiej, w sprawie ubezpieczenia zbiorów i przystąpienia Muzeum Śląskiego do Związku Muzeów w Polsce
41. 1931 marzec 15. — Informacja prasowa Tadeusza Dobrowolskiego pt. „Kurs archeologii przedhistorycznej w Katowicach”
42. 1931 lipiec 13, Kraków. — Artykuł Tadeusza Szydłowskiego pt. „Galeria malarstwa polskiego w Muzeum Śląskim w Katowicach. Powstanie i program Muzeum. - Charakter galerii. - Nieznany portret Grottgera. - Cenny obraz Maksymiliana Gierymskiego. - Józef Chełmoński. - Malarstwo współczesne”
43. 1931 wrzesień 30. — Zestawienie wydatków na zakup zbiorów Muzeum Śląskiego od 1927 r. do 30 września 1931 r.
44. 1931 październik 2. — Powtórny wniosek dyrektora Tadeusza Dobrowolskiego przystąpienia Muzeum Śląskiego do Związku Muzeów w Polsce i ubezpieczenia zbiorów
45. 1931 grudzień 3. — Wniosek wojewody Michała Grażyńskiego, skierowany do Śląskiej Rady Wojewódzkiej, w sprawie ubezpieczenia zbiorów i przystąpienia Muzeum Śląskiego do Związku Muzeów
w Polsce
46. 1932 luty 4. — Notatka prasowa H. Pobóg-Krasnodębskiej „O wartości Muzeum Śląskiego i sposobie powiększenia liczby zwiedzających”
47. 1932  marzec  5.  — Wniosek wojewody Michała Grażyńskiego, skierowany do Śląskiej Rady Wojewódzkiej, w sprawie nowelizacji uchwały o ubezpieczeniu zbiorów muzealnych
48. 1932 listopad 30. — Projekt dyrektora Tadeusza Dobrowolskiego powołania członków Rady Muzealnej, skierowany do Biura Śląskiej Rady Wojewódzkiej
49. 1933 styczeń 16. — „Uchwala Śląskiej Rady Wojewódzkiej z dnia 16 stycznia 1933 r. w sprawie wydawnictw Muzeum Śląskiego”
50. 1933 marzec  27. — Wniosek wojewody Michała Grażyńskiego, skierowany do Śląskiej Rady Wojewódzkiej, w sprawie popularyzowania wydawnictw muzealnych
51. 1933 kwiecień 6. — Pismo wojewody Michała Grażyńskiego do sekretarza Śląskiej Rady Wojewódzkiej dra Mariana Dworzańskiego w sprawie statutu Muzeum Śląskiego
52. 1933 kwiecień 24. — Protokół pierwszego zebrania Rady Muzealnej
53. 1933 kwiecień 27. — Notatka służbowa dyrektora Tadeusza Dobrowolskiego dla wojewody Michała Grażyńskiego w sprawie usamodzielnienia działu przyrodniczego Muzeum Śląskiego
54. 1933 maj 8, Kraków. — Artykuł prasowy Bogumiła Pawłowskiego pt. „Dział przyrodniczy Muzeum Śląskiego w Katowicach. Umieszczenie zbiorów. - Ssaki i ptaki. - Owady. - Formacje geologiczne. - Szczątki zwierząt, roślin. - Okazy botaniczne. - Zasługi twórców Muzeum”
55. 1933 maj 9. — Protokół drugiego zebrania Rady Muzealnej, odbytego w dniach 8 i 9 maja 1933 r.
56. 1933 sierpień 28. — Protokół trzeciego zebrania Rady Muzealnej
57. 1934 maj 17. — Wniosek wojewody Michała Grażyńskiego, skierowany do Śląskiej Rady Wojewódzkiej, w sprawie przystąpienia Muzeum Śląskiego do Towarzystwa Przyjaciół Huculszczyzny
58. 1934 wrzesień 5. — Notatka prasowa pt. „Gmach Muzeum Śląskiego stanie w Katowicach”
59. 1934 wrzesień 7. — Wniosek wojewody Michała Grażyńskiego, skierowany do Śląskiej Rady Wojewódzkiej, w sprawie preliminarza kosztów opracowania planów budowy Muzeum Śląskiego
60. 1934 wrzesień 29. — Pismo wojewody Michała Grażyńskiego, polecające inż. Karolowi Schayerowi opracowanie projektu budowy gmachu Muzeum Śląskiego
61. 1935 kwiecień 9. — Notatka prasowa pt. „Budowa Muzeum Śląskiego rozpocznie się w jesieni rb.”
62. 1935 maj 26. — Odpowiedź Dyrekcji Muzeum Śląskiego na krytykę prasową w sprawie inwentarzy zbiorów
63. 1935 czerwiec 27. — Notatka prasowa pt. „Otwarcie działu zabytków prehistorycznych w Muzeum Śląskim w Katowicach”
64. 1935 lipiec 18. — Informacja prasowa pt. „Gmach Muzeum Śląskiego będzie rewelacją budownictwa muzealnego. Wspaniale plany budow­lane Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego”
65. 1935 lipiec 19. — Protokół przesłuchania inż. Karola Schayera z powodu udzielenia prasie informacji o szczegółach budowy gmachu Mu­zeum Śląskiego
66. 1935 lipiec 24. — Upomnienie udzielone inż. Karolowi Schayerowi przez wojewodę Michała Grażyńskiego za podanie prasie informacji o szczegółach budowy gmachu Muzeum Śląskiego
67. b.d. (1935 sierpień). — Notatka bez podpisu w sprawie prac i personelu Biura Architektonicznego budowy Muzeum Śląskiego
68. 1935 wrzesień 27, Warszawa. — Artykuł prasowy Tadeusza Kopcia pt. „Muzeum Śląskie”
69. 1935 wrzesień 30. — Wniosek dyrektora Tadeusza Dobrowolskiego, skierowany do Biura Śląskiej Rady Wojewódzkiej, w sprawie przekazania do Muzeum Przemysłu i Techniki w Warszawie eksponatów
ciężkiego przemysłu
70. 1935 listopad 12. — Protokół zebrania Rady Muzealnej, odbytego 6 listopada 1935 r.
71. 1935 listopad 15. — Prośba przewodniczącego Rady Muzealnej Stanisława Szkudlarza, skierowana do Śląskiej Rady Wojewódzkiej, na ręce jej sekretarza Mariana Dworzańskiego, o uchwalenie statutu Muzeum Śląskiego
72. 1935 grudzień 11. — Wniosek dyrektora Tadeusza Dobrowolskiego, skierowany do Śląskiej Rady Wojewódzkiej, w sprawie noweli uchwały o wydawnictwach Muzeum Śląskiego
73. 1936 styczeń  16. — „Rozporządzenie Śląskiej Rady Wojewódzkiej z dnia 16 stycznia 1936 r., zawierające statut Muzeum Śląskiego”
74. 1936 luty 26. — Protokół przesłuchania Władysława Koczyńskiego, funkcjonariusza Urzędu Kontroli Państwowej w Katowicach
75. 1936 marzec 5. — Protokół przesłuchania dyrektora Tadeusza Dobrowolskiego
76. 1936 (ok. marzec). — „Notatka dla Pana Naczelnika Wydziału Prezydialnego”, sporządzona przez naczelnika Wydziału Budżetowo-Gospodarczego Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego Karola Piechaczka w sprawie dr Anieli Kozłowskiej i procedury zakupów w Muzeum Śląskim
77. 1936 marzec 27. — Protokół przesłuchania dr Anieli Kozłowskiej, sporządzony przez wiceprokuratora dra Mariana Śliwińskiego
78. 1936 marzec 30. — Wniosek prokuratora Sądu Okręgowego w Katowi­cach o umorzenie dochodzenia
79. 1936 kwiecień 16. — Pismo poufne wojewody Michała Grażyńskiego do prezesa Urzędu Kontroli Państwowej w Katowicach w sprawie dochodzeń prokuratorskich, dotyczących rzekomych nadużyć w Muzeum Śląskim
80. 1936 kwiecień 29. — Protokół zebrania Rady Muzealnej z 17 kwietnia 1936 r.
81. 1936 mąj 14. — Pismo przewodniczącego Rady Muzealnej Stanisława Szkudlarza do Śląskiej Rady Wojewódzkiej, zawierające sprawozdanie z działalności Muzeum Śląskiego za 1935 r. i informację o czynnościach Rady Muzealnej w latach 1933-1936
82. 1936 maj 25. — „Uchwala Śląskiej Rady Wojewódzkiej z dnia 25 maja 1936 r. w sprawie wydawnictw Muzeum Śląskiego”
83. 1936 maj 30. — Projekt dyrektora Tadeusza Dobrowolskiego nowego składu Rady Muzealnej, skierowany do Biura Śląskiej Rady Wojewódzkiej
84. 1936 czerwiec 22. — Pismo Muzeum Śląskiego, podpisane przez dyrektora Tadeusza Dobrowolskiego, do Wydziału Prezydialnego Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego w sprawie godzin zwiedzania ekspozycji
85. 1936 sierpień 8. — Notatka prasowa pt. „Rozpoczęcie budowy Muzeum Śląskiego”
86. 1936 sierpień 13. — Protokół zebrania Rady Muzealnej z 12 sierpnia 1936 r.
87. 1936 sierpień 19. — Pismo dyrektora Tadeusza Dobrowolskiego do Urzędu Kontroli Państwowej w Katowicach w sprawie umów o pracę z kolektorami
88. 1936 wrzesień 25. — Sprawozdanie dra Mariana Cyrus-Sobolewskiego, wiceprezesa i naczelnika wydziału Urzędu Kontroli Państwowej w Katowicach, z udziału w komisji zakupu obrazu Aleksandra Kotsisa „Neapolitanka”
89. 1936 listopad 19. — Notatka prasowa pt. „Piękny rozwój działów Muzeum Śląskiego”
90. 1937 kwiecień 21. — Protokół zebrania Rady Muzealnej
91. 1937 kwiecień 21. — Pismo przewodniczącego Rady Muzealnej księdza Emila Szramka do Śląskiej Rady Wojewódzkiej, zawierające sprawozdanie z działalności Rady Muzealnej i Muzeum Śląskiego za 1936 r.
92. 1937 czerwiec 15. — Notatka prasowa pt. „Dary p. wicewojewody Malhomme'a i posła Olszowskiego dla Muzeum Śląskiego”
93. 1937 lipiec 26. — Pismo wojewody Michała Grażyńskiego do biskupa Stanisława Adamskiego w sprawie tryptyku gotyckiego w kościele w Ćwiklicach oraz projektowanego Muzeum. Diecezjalnego   
94. 1937 październik 8. — Pismo ponaglające wojewody Michała Grażyńskiego do biskupa Stanisława Adamskiego w sprawie stosunku Kurii Diecezjalnej do Działu Sztuki Kościelnej Muzeum Śląskiego
95. 1937 październik 18. — Pismo biskupa Stanisława Adamskiego do proboszcza Jana Osiewacza w Ćwiklicach w sprawie tryptyku gotyckiego
96. 1937 październik 18. — Pismo biskupa Stanisława Adamskiego do księdza prałata Stefana Szwajnocha w Chorzowie, mianującego go delegatem biskupim do spraw depozytów sztuki kościelnej w Muzeum Śląskim
97. 1937 październik 18. — Odpowiedź biskupa Stanisława Adamskiego na postulaty wojewody Michała Grażyńskiego uregulowania stosunku Kurii Diecezjalnej do depozytów sztuki kościelnej w Muzeum Śląskim
98. 1937 listopad 8. — Pismo biskupa Stanisława Adamskiego do księdza prałata Stefana Szwajnocha w Chorzowie w sprawie oddania tryptyku z Ćwiklic do Muzeum Śląskiego
99. 1938 luty 22. — Pismo Kurii Diecezjalnej w Katowicach do Dyrekcji Muzeum Śląskiego, zawierające poprawki do projektu umowy o depozytach sztuki kościelnej
100. 1938 marzec 11. — Artykuł prasowy pt. „Nie wszystko jest w porządku przy budowie Muzeum Śląskiego”
101. 1938 marzec 28. — „Protokół zebrania Rady Muzealnej, odbytego w dniu 28 marca 1938 r. w lokalu Muzeum o godz. 12”
102. 1938 kwiecień 5. — Pismo przewodniczącego Rady Muzealnej księdza Emila Szramka do Śląskiej Rady Wojewódzkiej, zawierające sprawozdanie z działalności Muzeum Śląskiego za 1937 r.
103. 1938 kwiecień 9. — Wniosek dyrektora Tadeusza Dobrowolskiego, skierowany do Śląskiej Rady Wojewódzkiej, w sprawie umowy z Kurią Diecezjalną przejęcia w depozyt zabytków sztuki kościelnej
104. 1938 czerwiec 9. — Protokół posiedzenia Rady Muzealnej
105. 1938 lipiec 16. — Pismo Dyrekcji Muzeum Śląskiego do Kurii Diecezjalnej w Katowicach o przekazaniu kopii inwentarza działu sztuki kościelnej
106. 1938 październik 8. — Pismo biskupa Stanisława Adamskiego do Magistratu Miasta Chorzowa, wyrażające zgodę na umieszczenie w zabytkowym kościółku z Knurowa niektórych depozytów sztuki
kościelnej
107. 1938 październik 14. — Protokół posiedzenia Rady Muzealnej
108. 1938 listopad 2. — Wniosek dyrektora Tadeusza Dobrowolskiego, skierowany do Śląskiej Rady Wojewódzkiej, w sprawie ekwiwalentu za depozyty sztuki kościelnej
109. 1938 grudzień 23. — Pismo księdza Emila Szramka do Kurii Diecezjalnej w Katowicach, zawierające wnioski z kontroli depozytów sztuki sakralnej w Muzeum Śląskim
110. 1939 marzec 4. — Protokół posiedzenia Rady Muzealnej w dniu 3 marca 1939 r.
111. b. d. (1939 marzec). — Sprawozdanie za 1938 rok Dyrekcji Muzeum Śląskiego i Rady Muzealnej
112. 1939 kwiecień 17. — Protokół posiedzenia Rady Muzealnej
113. 1939 czerwiec 28. — Notatka prasowa pt, „Wspaniały gmach Muzeum Śląskiego na ukończeniu. Pomnik Bolesława Chrobrego na placu imienia wielkiego króla polskiego”

Spis dokumentów

Indeks nazwisk

Uwaga: ostatni egzemplarz powystawowy z zagięciami narożników okładki dokładnie jak na fot. !