Spory o przedmiot poznania

Z notatki wydawniczej :

W jaki sposób nasza świadomość kontaktuje się ze światem zewnętrznym? Czy miał rację Kartezjusz, twierdząc, że myślenie i rozciągłość przestrzenna to atrybuty dwóch odrębnych substancji? Czy pojęcia „rzecz” i „przedmiot poznania” się pokrywają? Czy poznanie może wykroczyć poza świat zjawisk i dotrzeć do rzeczy samych, takich, jakimi naprawdę są? Czy przedmiot, aby mógł być poznany, musi w ogóle istnieć? Te i wiele podobnych pytań stawiali sobie filozofowie niemal zawsze. Jednak w niezwykle płodnym intelektualnie okresie przełomu XIX i XX wieku badania teoriopoznawcze nasiliły się, problemy i stanowiska uległy radykalizacji, a metody badawcze stawały się coraz bardziej subtelne.

Książka Spory o przedmiot poznania zawiera zbiorowy portret intelektualny szczególnego pokolenia myślicieli europejskich, żyjących na przełomie stuleci. Ludzie ci bardzo serio traktowali swe powołanie poszukiwaczy i miłośników prawdy, stawiali sobie wysokie wymagania zarówno naukowe, jak i moralne, spierali się między sobą z pasją, ale i z wzajemnym szacunkiem. W tych sporach odkrywali nowe prawdy i powoływali do istnienia nowe, niejednokrotnie do dziś aktualne, kierunki filozoficzne.

O tym wszystkim opowiada żywo i barwnie, a zarazem kompetentnie, z uwzględnieniem szerokiej bazy źródłowej obejmującej ponad 300 nazwisk filozofów, prezentowana książka.

SPIS TREŚCI :

Wstęp

Część pierwsza

W KRĘGU MYŚLI FRANZA BRENTANA.
SPÓR O PRZEDMIOTY NIEISTNIEJĄCE

Rozdział 1. Brentano contra Brentano: od immanentnej inegzystencji do reizmu

Na początku był Arystoteles
Psychologia z empirycznego punktu widzenia
Nauka o entia rationis
Zwrot w poglądach na status przedmiotu
— Teoria sądu
— Zwrot w poglądach Franza Brentana w świetle komentarzy krytycznych
Między fenomenalizmem a reizmem
— Dwie interpretacje teorii intencjonalności
— Krytyka adekwacyjnej koncepcji prawdy
— Nowe spojrzenie na funkcje języka
Reizm późnego Brentana. Koncepcja modi przedstawień
— Przedmiot w znaczeniu autosemantycznym i synsemantycznym
— Przedmioty prawdziwe i fikcyjne
— Modus rectus i modus obliquus
— Reizm czy „psychizm”?
— Status epistemologiczny realiów
— Naoczność a oczywistość
— Oczywistość i modi czasowe

Rozdział 2. Kazimierz Twardowski — prekursor teorii przedmiotu

Jak powstała rozprawa o treści i przedmiocie przedstawień
Psychologiczny punkt wyjścia Twardowskiego
Przedmiot i treść aktów psychicznych
Ontologia przedmiotu przedstawienia
Co się dzieje, gdy przedmiot nie istnieje
Przedmioty istniejące i nieistniejące — kryteria tożsamości
Od psychologii do metafizyki

Rozdział 3. Husserl versus Twardowski. Spór o przedmiot intencjonalny

Husserl Anno Domini 1894
Husserl jako recenzent pracy Twardowskiego
Intentionale Gegenstände Edmunda Husserla
— Akt, treść i przedmiot
— Akt intencjonalny i jego przedmiot
Czym jest przedmiot intencjonalny?
— Krytyka koncepcji Twardowskiego
— Asumpcja i uniwersum dyskursu

Rozdział 4. Alexius Meinong i jego Gegenstandstheorie

Alexius Meinong, filozof i psycholog
Poza byciem i niebyciem
Teoria obiektywów
Habent sua fata obiecta

Rozdział 5. Et tu, Bertrand Russell, contra me? Spór Russella z Meinongiem

Russell jako recenzent i krytyk Meinonga
Teoretyczne zaplecze sporu
— Filozoficzne korzenie stanowiska Meinonga
— Bertranda Russella droga do filozofii
Płaszczyzna semantyczna sporu
— Meinong
— Russell
Teoria denotacji
Teoria denotacji a przedmioty nieistniejące

Część druga

Z INSPIRACJI KANTOWSKICH
SPÓR O MINIMUM TRANSCENDENTNE

Rozdział 6. Realizm krytyczny Aloisa Riehla

Alois Riehl i jego opus magnum
Poznanie i jego uwarunkowania
Rola założeń metafizycznych w określeniu zadań teorii poznania
Formalny i materialny aspekt poznania. Czyste apriori oraz transcendentne minimum
Świadomość i czyste apriori
Realizm jako punkt wyjścia
Realność świata zewnętrznego
Realizm krytyczny

Rozdział 7. Johannes Volkelt na tropie transsubiektywnego minimum

Pytanie o pewność poznania
Między Kantem a Heglem
Ku temu, co transcendentne
Punkt zwrotny teorii poznania — zasada logicznej konieczności
Struktura transsubiektywnego minimum
W stronę transcendentalnej ejdetyki

Rozdział 8. Heinrich Rickert — skok do królestwa wartości

Rickert i problem przedmiotu poznania
— Idea pracy
— Źródła inspiracji
Pytanie epistemologiczne
— W poszukiwaniu źródłowego ugruntowania poznania
— Co jest przedmiotem poznania?
— Polemika z realizmem. Problem transcendencji
— Poznanie jako relacja dwuargumentowa
— Świadomość i jej podmiot
Alternatywny model poznania
— Poznanie nie jest odwzorowaniem porządku rzeczy
— Pytanie o przedmiot sądu i obiektywny wzorzec poznania
— Rickert i problem minimum transcendentnego

Część trzecia

DRZEWA PO PROSTU SĄ …
DYLEMATY FENOMENOLOGII

Rozdział 9. Badania logiczne

Znaczenie Badań logicznych Husserla
Brentano wobec Husserlowskiej krytyki psychologizmu
Ontologiczny horyzont Badań logicznych
Realizm czy idealizm? Fenomenologia Badań logicznych

Rozdział 10. Husserl w Getyndze

Husserl profesorem w Getyndze
Sąsiedztwo naukowe Husserla
— David Hilbert
— Georg Elias Müller
— Leonard Nelson
Recepcja idei Husserla w Monachium
Theodor Lipps i Edmund Husserl. Próba zbliżenia i jej fiasko
Inwazja monachijczyków na Getyngę

Rozdział 11. Fenomenologia transcendentalna i ontologiczna

Rozdźwięk wśród fenomenologów
Husserl a idealizm
— Stanowisko Romana Ingardena
— „Zwrot idealistyczny” Husserla w interpretacji Helmutha Plessnera
— Stanowisko Husserla
— Idealizm metodologiczny?
Husserl i monachijczycy
— Hedwig Conrad-Martius i jej program filozofii
— Husserl a problem „rzeczywistej rzeczywistości”
— Conrad-Martius jako krytyk Husserla
Fenomenologia transcendentalna a fenomenologia ontologiczna

Posłowie

Bibliografia

Indeks osobowy

Summary
Zusammenfassung