Żałoba narodowa w czasach zaborów

Katalog towarzyszący wystawie muzealnej „Żałoba narodowa w czasach zaborów”, 15 lipca – 15 października 2006 w Domu Gotyckim.

Tekst, aranżacja wystawy Maria Marcinowska

Publikacja zawiera m.in. fotografie wybranych eksponatów oraz spis obiektów prezentowanych na tej wystawie.

Fragment z tekstu katalogu:

Zjawisko żałoby narodowej w Polsce, wiązane z klęskami powstań i krwawymi represjami wobec żądających ustępstw demonstrantów, wynikało z konieczności podtrzymania wiary w zwycięstwo w trudnych okresach między powstaniami oraz podkreślania patriotyzmu i manifestowania polskości w czasie zaborów.

Rodowód wielkich polskich zrywów narodowowyzwoleńczych niektórzy historycy łączą z konfederacją barską, kiedy szlachta w kraju przez cztery lata [1768-1772] konfederowała się i biła z Rosjanami, tułała się po lasach, a potem setkami szła na Sybir. Jeszcze zanim rewolucjoniści we Francji zburzyli Bastylię i wystąpili przeciwko swojemu królowi, głosząc hasło „Wolność, równość, braterstwo”, polska szlachta zwróciła się przeciwko carycy Katarzynie II i uległemu jej królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu, próbującym uzależnić Rzeczpospolitą od Rosji. Naczelne hasło konfederatów brzmiało: „Wiara i wolność” (słowa biskupa krakowskiego Kajetana Sołtysika wywiezionego na Sybir), pojawiały się też zawołania: „Za prawo i Ojczyznę” oraz „Za wiarę i Marię”. Swojego rodzaju przywracanie porządku w zbuntowanej Polsce przez Rosję poparły zaniepokojone mocarstwa ościenne, Prusy i Austria. W 1772 r. doszło do pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej, w 1792 r. – w konsekwencji przegranej wojny polsko-rosyjskiej w obronie Konstytucji 3 Maja – do drugiego rozbioru, tym razem bez udziału Austrii, która jednak nie omieszkała powrócić do podziału łupów terytorialnych w trzecim rozbiorze w 1795 r., po klęsce powstania kościuszkowskiego.

Chociaż powstanie kościuszkowskie w 1794 r. z udziałem włościan upadło, stało się „niewzruszonym, nietykalnym składnikiem dziejów narodowych”, do którego odwoływały się następne pokolenia, podejmując walkę o wolność kraju. To właśnie pod koniec 1794 r. w Warszawie po rzezi Pragi i upadku powstania kościuszkowskiego pojawił się termin „Narodowa Żałoba”. Czerń zaczęła upowszechniać się jako wartość symboliczna – barwa pokory i wyrzeczenia, umierania dla świata i ciała.

Wśród najważniejszych emblematów ojczyźnianych znalazły się pierścienie i obrączki jako najbardziej rozpowszechnione symbole miłości, wierności i prawości. Pierwsze złote pierścienie z rytymi na oczku krwawnika napisami: Pro lege et Patria i Pro fide et Maria odnoszą się do dziejów konfederacji barskiej, także pierwsze żelazne obrączki z rytym od wewnątrz napisem Jezus Maria Józef (ostatnie słowa aktu konfederacji)…

.

Ostatni egzemplarz magazynowy z lekkim otarciem krawędzi i minimalnymi ryskami na czarnej błyszczącej okładce jak na fot. !