Żywieckie kapliczki, figury i krzyże przydrożne

Ze wstępu:

Za przedmiot niniejszej pracy obrałem żywieckie kapliczki, figury i krzyże przydrożne, które są nierozerwalnie związane z miejscowym krajobrazem. Są one nie tylko wyrazem sztuki ludowej, ale przede wszystkim wiary minionych pokoleń. Stawianie tychże obiektów przybrało masową formę mniej więcej w XVIII i XIX wieku. Budowano kapliczki oraz stawiano figury i krzyże jako wyraz podziękowania za odzyskanie zdrowia, za uchronienie od zarazy, głodu czy innej klęski, za wysłuchanie próśb, za szczęśliwy powrót z wojny. Można też spotkać kapliczki i figury przydrożne o charakterze pokutnym, względnie tzw. „kapliczki ślubowane”, które powstawały zwłaszcza w tragicznych latach moru. W głównej jednak mierze obiekty te stawiano z potrzeb duchowych i obrzędowo-kultowych.

Kapliczki i figury przydrożne należą do drobnych lecz nieocenionych dzieł sztuki rodzimej. Wykonywane były najczęściej przez domorosłych artystów wiejskich i małomiasteczkowych. Niestety wiele z tych obiektów znika z naszego krajobrazu bezpowrotnie na skutek naturalnego procesu zużycia. Naszym obowiązkiem jest zachowanie dla przyszłych pokoleń tych pamiątek, którymi się szczycimy, które odzwierciedlają głęboką wiarę naszego ludu, nadają swoisty urok naszemu krajobrazowi, a którym grożą całe zastępy wrogów: nie tylko deszcze, śniegi, mrozy, burze i czas, ale również największy niszczyciel – cywilizowany człowiek.

W niniejszej pracy zatrzymamy się przed kapliczkami, figurami i krzyżami przydrożnymi nie tylko samego Żywca ale również Zabłocia, Sporysza, Koleb, Moszczanicy, Oczkowa będących obecnie dzielnicami Żywca oraz pobliskiej Trzebini i Pietrzykowic, by prócz podziwiania ich piękna zastanowić się ile zawierają w sobie informacji o ludziach, czasach i zdarzeniach.

Kapliczki, figury i krzyże przydrożne rozrzucone po Żywcu i jego najbliższej okolicy są bardzo słabo znane. Brak na ich temat jakichkolwiek prac monograficznych czy to z punktu widzenia historii i socjologii religii, czy też historii sztuki. Co gorsze, na obecnym terenie Żywca obiekty te nie zostały nawet zinwentaryzowane. Jako autor pragnę zaznaczyć, że jestem świadom niedociągnięć i braków od jakich nie jest wolna niniejsza publikacja. Wynikają one z braku źródeł pisanych dotyczących omawianego tematu, te które się zachowały najczęściej są szczątkowe. Podstawą opracowania były więc informacje ustne, które nie zawsze okazywały się dokładne. Tym wszystkim, którzy w jakikolwiek sposób przyczynili się do napisania tej książki składam serdeczne Bóg zapłać.

Opis kapliczek autor podał w rozdziałach według parafii:

Parafia Narodzenia N.M.P. Żywiec

Parafia Św. Floriana Żywiec – Zabłocie

Parafia Chrystusa Króla Żywiec – Sporysz

Parafia Miłosierdzia Bożego Żywiec – Moszczanica

Parafia św. Maksymiliana Kolbego Żywiec – Oczków

Parafia Matki Bożej Różańcowej Trzebinia

Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa Pietrzykowice

Szczegółowy spis treści widoczny jest na fot.