Cmentarzysko kultury łużyckiej w Łabędach-Przyszówce pow. Gliwice

Unikatowe opracowanie, jedyna kompleksowa monografia, która ukazała się w języku polskim, opisująca w całości cmentarzysko kultury łużyckiej w Łabędach-Przyszówce, w oparciu o prace wykopaliskowe z lat 1938/1939.

Cmentarzysko kultury łużyckiej z Łabęd-Przyszówki (obecnie w granicach administracyjnych miasta GLIWICE) odkryto w roku 1938 na terenie piaskowni na zachód od osady Przyszówka, pomiędzy torem kolejowym od południa, a drogą do Łabęd od północy. Odkrycia cmentarzyska dokonali w roku 1938 robotnicy zatrudnieni przy wybierce piasku. Zawiadomiono o tym Oberschlesisches Landesmuseum w Bytomiu, które w latach 1938/1939 przeprowadziło tu prace wy­kopaliskowe. Nadzór naukowy nad badaniami sprawował F. Pfützenreiter. zaś same prace terenowe prowadził T. Kubiczek.

Przedmiotem odkrycia było cmentarzysko kultury łużyckiej o mie­szanym obrządku pogrzebowym. W trakcie badań odkryto 80 grobów wśród których przeważały zespoły o obrządku szkieletowym. Materiały zabytkowe uzyskane w czasie badań oraz całość dokumentacji terenowej zostały złożone w Muzeum bytomskim.

Dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności, zabytki z cmentarzyska, w Łabędach-Przyszówce, mimo że były już spakowane, nie zostały w czasie wojny wywiezione z Bytomia i skutkiem tego, poza kilku naczyniami i przedmiotami metalowymi, wszystkie ocalały. Gorzej natomiast przedstawia się stan zachowania dokumentacji, która została po­ważnie zdekompletowana.

W archiwum Muzeum Górnośląskiego w Byto­miu zachowała się teka z dokumentacją terenową z badań z roku 1939 oraz fotokopia planu części cmentarzyska odkrytej w roku 1938. Zaginęła dokumentacja do pierwszej części badań z roku 1938 oraz plany ogólne. Skutkiem takiego stanu rzeczy przy opracowywaniu cmentarzyska trzeba się było oprzeć głównie na dziennikach polowych i na inwentarzu muzealnym. Ogólny plan cmentarzyska odnośnie badań z roku 1939 zre­konstruowano częściowo na podstawie planów poszczególnych grobów, które w szeregu wypadków miały podane współrzędne osi x i y, do któ­rych odnoszono wszystkie pomiary. W czasie badań pobrano w terenie szereg próbek szczątków organicz­nych, których analizy dokonał W. v. Stokar z Berlina w roku 1939, zaś W. Kočka dokonał analiz antropologicznych czaszek z grobów 19 i 55.

Opracowanie materiałów z cmentarzyska w Łabędach-Przyszówce zostało podjęte z szeregu względów. Przede wszystkim cmentarzysko to można określić jako typowe oraz, ze względu na jego wielkość, reprezen­tatywne dla terenów Górnego Śląska. Typowość jego przejawia się głów­nie we współwystępowaniu obrządku ciałopalnego i szkieletowego, przy przewadze tego ostatniego. Materiały z omawianego cmentarzyska mają tym większą wartość, iż w odróżnieniu od większości cmentarzysk tego typu na terenie Górnego Śląska, było ono w całości metodycznie kopa­ne przez archeologów. Z drugiej strony do podjęcia tego opracowania skła­nia fakt, że pomimo dużej ilości badań wykopaliskowych na cmentarzys­kach kultury łużyckiej (zwłaszcza na dawnej niemieckiej części G. Śląska) daje się odczuć brak wyczerpujących opracowań materiałowych. Zaznaczyć tutaj należy, że pewna część materiałów pochodząca z oma­wianego cmentarzyska, a mianowicie ozdoby głowy, były częściowo pu­blikowane przez F. Pfützenreitera.

Część materiałowa pracy została przygotowana częściowo przez E. Dobrzańską-Szydłowską (groby 1—54) i częściowo przez M. Gedla (groby 55—80). Podobnie potraktowano część analityczną. Ceramikę oraz szcząt­ki organiczne zostały omówione przez M. Gedla, natomiast E. Dobrzańska-Szydłowska zajęła się pozostałymi częściami analizy, jak również wnios­kami końcowymi. Jedynie rozdział mówiący o formach obrządku po­grzebowego został opracowany wspólnie.

SPIS TREŚCI:

Uwagi wstępne

Materiały

Analiza materiału

– Ceramika

– Narzędzia

– Broń

– Ozdoby i przedmioty związane ze strojem

– Różne

Obrządek pogrzebowy

Zróżnicowanie według płci

Przynależność kulturowa i chronologia cmentarzyska

Streszczenie w języku niemieckim

Streszczenie w języku rosyjskim

.

Po latach przybrudzenia i przetarcia białej okładki jak na fot., wewnątrz stan dobry jak na fot. szczegółowych.