In ländlicher Stille. Einfache Geschichten aus dem Dorfleben I. Band [W wiejskiej ciszy. Proste opowiadania z życia na wsi Tom I]

Książka jest zbiorem opowiadań dla dzieci w wieku szkolnym – górnośląskiego nauczyciela i pisarza Maksymiliana Niedurnego (Max Niedurny), urodzonego w Tarnowskich Górach (Tarnowitz O./S.) w 1875 r., a który po podziale Górnego Śląska w 1922 r. przeniósł się z rodziną do Gliwic (Gleiwitz), gdzie zmarł będąc na emeryturze, w styczniu 1940 r.

Książka została wydana w serii wydawniczej: Aus dem Deutsche Osten (Z Niemieckiego Wschodu) jako część 9 (Band 9.), kolekcji tanich ilustrowanych książek mających niemieckiemu czytelnikowi przybliżyć w sposób popularny tematykę wschodnich terenów Rzeszy Niemieckiej (Cesarstwa Niemieckiego).

Jest to pierwsze wydanie tej książki (wyd. nie później niż w 1911 r.) nienotowane w Niemieckiej Bibliotece Narodowej i bibliotekach na Śląsku !

W bibliografiach (w tym w Niemieckiej Bibliotece Narodowej) znane jest dopiero drugie wydanie tej książki z 1925 r., również jako Tom 1 (1. Band) !
Planowane w podtytule inne tomy (jeśli powstały?) nigdy nie były ogłoszone drukiem.

Inhalt

[Spis treści]

1. Jakob, der Lumpensammler
2. Mein Freund Josef
3. Beim Uhrendoktor
4. Auf dem Müllerfuhrwerk
5. Der blinde Schmied
6. Die Geheimnisse des Krämerladens
7. Um Ablaßfest
8. Der Unentbehrliche
9. Weißstern
10. Der Topfbinder
11. Die beiden Valentins
12. Im Nebel
13. Beim Hirtenfeuer
14. Die Hausierfrau ist da
15. Des Teiches Opfer
16. Nikolausabend
17. Des Jahres letzte Stunde

[ O Autorze]

Max (Maximilian) Niedurny (1875—1940) – górnośląski nauczyciel, poeta, pisarz i twórca kultury.

Urodził się 12 września 1875 r. w Tarnowskich Górach (Tarnowitz). W 1895 r. ukończył Królewskie Katolickie Seminarium Nauczycielskie w Oleśnie (Königliches Lehrerseminar Rosenberg O/S.). Po ukończeniu seminarium nauczycielskiego pracował jako nauczyciel w katolickiej szkole ludowej w Orzeszu, w ówczesnym pow. Pszczyna (Orzesche, Kr. Pleß) – obecnie pow. Mikołów.
Już wtedy zaczął publikować swoje prace (głównie wiersze) w czasopismach górnośląskich, mające na celu pielęgnowanie kultury regionu wśród jego mieszkańców (pisał o historii, religii, przyrodzie, legendach a także wesołe opowiadania, głównie dla dzieci i młodzieży).
Od około 1896 r. pisał artykuły do czasopisma „Kindergärtchen”, przeznaczonego dla dzieci w wieku szkolnym. Czasopismo to wydawane w Królewskiej Hucie (Königshütte O/S.) – obecnie Chorzów, ukazywało się początkowo (od 1893 r.) jako dodatek do czasopisma pedagogicznego dla nauczycieli szkół dwujęzycznych „Die Zweisprachige Volksschule”. Teksty dla młodzieży publikował w czasopiśmie o tematyce literackiej, krajoznawczej i historycznej „Der Junge Oberschlesier. Illustrierte Wochenschrift für die katholische Jugend”.
W miesięczniku kulturalnym „Oberschlesien” wydawanym od 1902 r. w Katowicach (Kattowitz O/S.), jego wiersze po raz pierwszy ukazały się w marcu 1904 r. Były to „Jagdschloss Promnitz” i „Das Kirchlein” (podpisane Max Niedurny, Orzesche). Jego najbardziej znanym utworem z końca XIX wieku był wiersz „Mein Oberschlesien” do którego muzykę tworzyli różni niemieccy kompozytorzy (Paul Gaide, Richard Kügele, Leo Kieslich). Jako Górnoślązak urodzony w Tarnowskich Górach nie zapominał w swojej twórczości o ciężkiej i trudnej pracy górników. Napisał śpiewnik górniczy „Allerlei Weisen für Schlägel und Eisen” wydany po raz pierwszy w Tarnowskich Górach (w 1902/1903 r.), wielokrotnie poszerzany i wznawiany w następnych latach.
W wieku 31 lat awansował na stanowisko rektora rektora szkoły ludowej w Tychach (Tichau).
Tam jego żona Rosina Gertrud (z d. Frost) dn. 24 maja 1909 r. urodziła mu córkę, która otrzymała imię Dorothea (późniejsza absolwentka studiów pedagogicznych z tytułem Studienassesorin dla okręgu Opole). Małżeństwo doczekało się także młodszej córki (Johanna), późniejszej starszej nauczycielki w szkole zawodowej (Gewerbeoberlehrerin).
Od 1 października 1909 r. Max Niedurny był rektorem szkoły ludowej dla chłopców (Knabenvolksschule) w Tarnowskich Górach. Okres pracy w Tarnowskich Górach to także płodny okres w jego twórczości. Wydał w tym czasie wiele opowiadań dla dzieci i młodzieży oraz inne prace. Z tego okresu twórczości pochodzi m.in. zbiór opowiadań dla dzieci „In ländlicher Stille. Einfache Geschichten aus dem Dorfleben 1. Band” wydany we Wrocławiu w r. 1910/1911 (pierwsze wydanie) w serii „Aus dem Deutschen Osten”.
W czasie plebiscytu na Górnym Śląsku tymczasowo pełnił funkcję powiatowego radcy szkolnego. Był zwolennikiem „Neutralnego Państwa Górny Śląsk” („Neutralen Staates Oberschlesien”). Został wybrany radnym miejskim w Tarnowskich Górach. Po podziale Górnego Śląska w 1922 r. przeniósł się na drugą stronę granicy polsko-niemieckiej. Zamieszkał wraz z rodziną w Gliwicach (Gleiwitz), gdzie 1 października 1922 r. rozpoczął pracę w Katolickiej Szkole VI w Gliwicach przy ul. Toszeckiej 25a (Katholische Schule VI Gleiwitz, Tosterstr. 25a). Była to szkoła powszechna dla chłopców i dziewcząt. Z dniem 1 stycznia 1924 r. powierzono mu stanowisko kierownika (Rektora) tej szkoły, które zajmował aż do przejścia na emeryturę.
W 1924 r. mieszkał w Gliwicach przy Kronprinzenstr. 29a (ul. Jagiellońska) w budynku dla urzędników państwowych należącym do Beamten-Wohnungs-Verein. Następnie przeniósł się wraz z rodziną na Bahnhofstr. 40 (ul. Dworcowa), później na Bitterstr. 3 (ul. Lelewela).
Nadal publikował swoje prace literackie w czasopismach regionalnych i wydawał książki związane tematycznie z Górnym Śląskiem. Od pierwszego numeru (kwiecień 1924) Rektor Niedurny (in Gleiwitz) prowadził redakcję (Schriftleitung) czasopisma „Oberschlesischer Jugendfreund” (jak nosił podtytuł: czasopisma służącego nauce i rozrywce) wydawanego dwa razy w miesiącu w Gliwicach przez drukarnię i wydawnictwo Oberschlesische Volkstimme G. m. b. H. Gleiwitz . Były tam zamieszczane teksty i rysunki dla dzieci oraz młodzieży. Niektóre z nich trafiły do czytanek. W gliwickiej rozgłośni radiowej zajmował się audycjami szkolnymi dla tej grupy wiekowej. 1 października 1937 r. Max Niedurny przeszedł na emeryturę.
Zmarł 15 stycznia 1940 r. w Gliwicach.

Po jego śmierci w gliwickiej prasie rodzina opublikowała nekrolog o treści:

In Gott entschlief unerwartet mein lieber Mann, unser guter Vater

Rektor i. R.

Maximilian Niedurny

im Alter von 64 Jahren.

Gerty Niedurny, geb. Frost
Johanna Niedurny, Gewerbeoberlehrerin
Dorothea Niedurny, Studienassessorin

Gleiwitz, Oppeln, den 16. Januar 1940

Die Beisetzung findet am Donnerstag, dem 18. Januar 1940, 14.30 Uhr, von der Schrotholzkirche aus statt.
Requiem: Donnerstag, den 18. Januar 1940, um 6 Uhr, in der Pfarrkirche Allerheiligen.
Von Beileidsbesuchen bitte abzusehen.

[w tłumaczeniu na język polski:

W Bogu zasnął niespodziewanie mój drogi mąż, nasz dobry ojciec

Rektor w stanie spoczynku

Maximilian Niedurny

w wieku 64 lat.

Gerty Niedurny, z d. Frost
Johanna Niedurny, starsza nauczycielka zawodu
Dorothea Niedurny, asesor szkolny

Gliwice, Opole, dnia 16. stycznia 1940

Pogrzeb odbędzie się w czwartek, dnia 18. stycznia 1940 roku, o godzinie 14:30, z Drewnianego Kościoła.

Requiem: Czwartek, dnia 18. stycznia 1940 roku, o godzinie 6, w Kościele Parafialnym Wszystkich Świętych.

Uprasza się o nie składanie kondolencji.]

W związku ze śmiercią emerytowanego nauczyciela, Nadburmistrz Gliwic (Oberbürgermeister Gleiwitz) Josef Meyer zamieścił w prasie nekrolog:

Am 15. Januar verstarb der

Rektor i. R.

Max Niedurny

Der Verstorbene ist am 1. Oktober 1922 aus Tarnowitz an die hiesige Volksschule VI berufen worden.
Am 1. Januar 1924 wurde ihm die Rektorstelle dieser Schule übertragen, die er bis zu seinem am 1. Oktober 1937 erfolgten Eintritt in den Ruhestand innehatte. Rektor Niedurny hat seine Amtspflichten treu und gewissenhaft erfüllt.

Sein Andenken wird in Ehren gehalten,

Gleiwitz, den 18. Januar 1940.

Der Oberbürgermeister.
Meyer.

[co w tłumaczeniu na język polski oznacza

15. stycznia zmarł

Rektor w stanie spoczynku

Max Niedurny

Zmarły został powołany 1. października 1922 roku z Tarnowskich Gór do tutejszej Szkoły Ludowej VI.
1. stycznia 1924 roku powierzono mu stanowisko Rektora tej szkoły, które zajmował aż do przejścia na emeryturę 1. października 1937 roku. Rektor Niedurny wiernie i sumiennie wypełniał swoje obowiązki służbowe.

Jego pamięć zostanie zachowana w czci,
Gliwice, 18. stycznia 1940.

Nadburmistrz.
Meyer.]

Po Górnoślązaku – nauczycielu i pisarzu Maximilianie Niedurnym pozostało już tylko wspomnienie oraz wydane drukiem jego prace literackie.

.

Egzemplarz podobnie jak Autor pochodzi z Ziemi Tarnogórskiej. Na przedniej wyklejce znajduje się odręczny wpis w języku niemieckim informujący, że jest to prezent od Szkoły w Bobrownikach (Geschenk der Schule Bobrownik) z datą 9. 7. 20.

[Bobrowniki zostały włączone do Tarnowskich Gór w 1973 r.]

Egzemplarz przetrwał dwie wojny światowe i po ponad stu kilkunastu latach jest w stanie jak na fot.
Małe przetarcia i przybrudzenia oprawy z większym uszkodzeniem płótna oprawy na grzbiecie.
Na kartach książki oraz na bloku (na grubości książki) widoczne żółte plamki, często występujące po latach w starych książkach. Poza tym małe przybrudzenia czytelnicze (nieco większe przy wyklejce (na odwrocie ilustracji). Szczegóły na fot.